Üç kutsal mescide dair rivayetlerin değeri (Zerkeşî'nin İ'lâmu's-sâcid adlı kitabı özelinde)

"Üç kutsal mescid, üç harem" olarak anılan Mescid-i Harâm, Mescid-i Nebî ve Mescid-i Aksâ diğer beldelerdeki mescidlerden ayrı bir öneme sahiptir. Bu önem, bilhassa Allah Teâlâ'nın onlara kutsiyet atfetmesinden ileri gelir. Hz. Peygamber (s) de sadece bu üç mescid için özel yolculuk yapılacağını söylemiş, onlarda yapılan ibadetlerin diğer mescidlerde yapılandan ayrı bir ecre sahip olacağını haber vermiştir. İlgili ayet ve hadisler Müslümanların üç mescide saygı ve sevgisini artırmış, İslam tarihi boyunca birçok devlet bu mescidlere hizmet etmek için adeta birbiriyle yarış etmiştir. Bunun yanı sıra, üç kutsal mescid ve bulundukları şehirler âlimlerin ilmî çalışmalarına da konu olmuş, bu şehirlere ve mescidlere özgü bazı eserler yazılmıştır. Bu konuda kitap telif eden âlimlerden biri de Zerkeşî'dir (794/1392). Zerkeşî diye bilinen Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır hicrî sekizinci asırda Memlükler'in duraklama döneminde yaşamıştır. Bu devir siyasi yönden olmasa da, ilmî yönden parlak bir dönemdir. Zerkeşî birçok ilim dalındaki mütehassıslığı, eserlerinin nitelik ve nicelik yönünden yeterliliği ile bu devrin ileri gelen âlimlerinden biridir. Fıkıh alanında telif ettiği İ'lâmü's-Sâcid adlı eseri üç mescid başta olmak üzere mescidlerin hükümleri konusunda müstakil olarak tasnif edilen ilk kitaptır. İʿlâmü's-Sâcid'de zikredilen üç mescide dair rivayetleri konu edinen bu çalışma giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte; çalışmanın konusu, amacı, metodu ve kaynakları ile kısaca Zerkeşî'nin hayatı, ilmi kişiliği ve hadisçiliği üzerinde durulmuş, İʿlâmü's-Sâcid'e dair bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde, Kâbe ve Mescid-i Harâm ile ilgili rivayetler ele alınıp Hadis ilmi açısından incelenmiştir. İkinci bölümde de, aynı şekilde Mescid-i Nebî ve Mescid-i Aksâ'ya dair rivayetler üzerinde durulmuştur.

Masjid al-Haram, Masjid al-Nabawi and Masjid al-Aqsa which are referred to as the three holy masjids have a different importance than the other masjids. This importance comes from Allah's sanctification of them. The Prophet said that a special trip would be made only for these three masjids, and he declared that the worship made in them would have a distinct reward from those in other masjids. The verses and hadiths related to three masjids have increased the respect and love of Muslims and many states have competed t oserve these masjids throughout the history of Islam. In addition, the three holy masjids and the cities in which masjids are located they are in have been the subject of the scientific studies of the scholars. Some works specific to these cities and masjids have been written. One of the scholars who have written book on this subject is Zerkeşi. (794/1392) Bedrüddin Muhammed b. Bahadır known as Zerkeşi, lived in the hijri eighth century during the period of stagnation the Mamelukes. While this period is scientifically a brilliant period , it is not political. Zerkeşi is one of the leading scholars of this period with his specialization in many sciences, with the competence of its works in terms of quality and quantity. İ'lamüs-Sacid which is compiled byZerkeşi in fiqh field, it is the first book to be classified independently about the provisions of masjids, especially the three masjids. This study which is about the narrations of three mosques mentioned in İ'lamüs-Sacid, consists of introduction and two parts. In the introduction part, the subject, purpose, method and resources of the study and briefly on Zerkeşi's life, his scientific personality and hadithism were emphasized and information was given about İ'lamüs-Sacid. In the first part, the narrations related to Kaaba and Masjid al-Haram are handled and examined in terms of hadith science. In the second part, the narrations about the Masjid al-Nabawi and Masjid al-Aqsa are emphasized.