Ortaçağ Türk-İslâm dünyasında mizahın seyirlik ve dilbaz ustaları: Saray maskaraları

Maskaralar taklit, hikâye, şaka, alay ve yergi yoluyla içinde bulundukları ortamı neşelendiren, hizmetine girdikleri kişileri eğlendiren güldürü ustaları ve oyuncularıydılar. Kıvrak bir zekâya sahip oldukları aktarılan hikâyelere bakılarak kolayca anlaşılabilir. Kaynaklarda maskaradan başka soytarı, cüce, delkak, mudhik kelimeleri de geçmektedir. Maskaralığın tarihi ise çok eski çağlara kadar gider. Geçimlerini, meslek haline getirdikleri bu iş ile sağlayan maskaralar, firavunların sarayında, Avrupa’da eğlencelerde, tiyatroda ve gerek batı gerekse doğuda saraylarda görülmüşlerdir. Araştırmanın amacı Ortaçağ Türk-İslâm dünyasında bir meslek olarak maskaralık ve maskaralar hakkında bilgi vererek özellikle hükümdarların hizmetine giren maskaraların hükümdarlarla olan ilişkilerine ışık tutmaktır. Çalışma sonucunda, maskaraların güç, otorite ve servet sahibi kişilerin, bilhassa hükümdarların hizmetine girdikleri, onlara son derece yakın oldukları, şakalarından, söz ve taklitlerinden dolayı mazur görüldükleri ve cezalandırılmadıkları ortaya konulmuştur. Cüretkârlık mesleklerinin olmazsa olmazıydı. Ancak yine de az olmakla birlikte uyarı veya ceza aldıklarını gördüğümüz maskaralar vardır. Onlar bizden önceki dünyanın eğlence hayatının önemli bir parçasıydılar.

Jesters are the masters and players of laughter who used to entertain those whom they served through imitations, stories, jokes, mockery and satire. It is easy to understand from their stories that they were very quick witted. The other names for the jesters in the sources are fool and midget. The origins of jesters go back to ancient times. Jesters used their skills to make a living, and they frequented palaces of the pharaohs, public festivals, theatres, and courts of both western and eastern countries. This study aims to shed light on the relationship between jesters and rulers through providing information on the professional jesters in mediaeval Turkish Islamic world. It is concluded that jesters primarily served and were intimate with those with power, authority and wealth and especially rulers. The jesters were excused and not punished for their jokes, statements, and mockery. Insolence was the key to their career. Despite few in number, there are instances where jesters were warned or punished. They were a significant part of the entertainment in the past.