Yarkaç, Fatma UçanKalender, Muhammed Emin2025-10-202025-10-2020252025Kalender, M. E. (2025). Ratlarda oluşturulan deneysel periodontitis modelinde Petroselinum crispum (maydanoz) ekstresinin etkilerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış diş hekimliği uzmanlık tezi) Necmettin Erbakan Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dalı, Konyahttps://hdl.handle.net/20.500.12452/19900Giriş: Periodontal hastalıklar, dişleri çevreleyen destek dokuların kronik enflamatuar süreçler sonucunda yıkıma uğradığı kompleks enfeksiyonlardır. Bu hastalıkların temel etkeni dental plak olsa da esas yıkım konak immün yanıtının dengesiz ve aşırı tepkisiyle ilişkilidir. Bu süreçte gram-negatif bakterilerin virülans faktörleri, enflamatuar sitokinlerin salınımı, kemik yapım-yıkım dengesi ve matriks metalloproteinazların aşırı ekspresyonu dokusal hasarı tetiklerken, reaktif oksijen türlerinin artışıyla oksidatif stres de hastalığın ilerlemesinde önemli rol oynamaktadır. Antioksidan savunma sistemlerinin bu zararlı etkileri baskılaması hedeflenmiş, özellikle doğal kaynaklı bitkisel antioksidanlar koruyucu ve tedavi edici potansiyelleriyle araştırılmıştır. Maydanoz (Petroselinum crispum), içerdiği flavonoidler sayesinde antioksidan ve antienflamatuar özellikler gösteren tıbbi bir bitki olarak ön plana çıkmaktadır, ancak periodontal hastalıklar üzerindeki etkisi literatürde yeterince araştırılmamıştır. Bu nedenle bu tez çalışmasında, ratlarda oluşturulan deneysel periodontitis modelinde, maydanoz ekstresinin periodontal enflamasyon ve oksidatif stres üzerine etkilerinin histolojik, biyokimyasal ve radyografik düzeyde incelenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışmaya toplam 30 rat dahil edilmiş ve dört gruba ayrılmıştır: Sağlıklı grup (S, n=6), Periodontitis grubu (P, n=8), Koruyucu grup (K, n=8) ve Tedavi grubu (T, n=8). Deneysel periodontitis, maksiller ikinci molar dişlerin etrafına ligatür yerleştirilerek oluşturulmuş ve 14 gün sonra ligatürler çıkarılmıştır. K grubunda, 200 mg/kg dozunda maydanoz ekstresi hastalık süreci boyunca (0- 14. günler) oral gavaj yoluyla günlük olarak uygulanmıştır; T grubunda ise aynı doz ligatürlerin çıkarılmasından sonra, 15–28. günler arasında uygulanmıştır. Deney sonunda tüm ratlar sakrifiye edilmiş ve alınan serum örneklerinde İnterlökin-1 beta (IL-1β), Tümör Nekroz Faktörü Alfa (TNF-α), Peroksizom Proliferatör Aktive Edici Reseptör Gama Koaktivatörü-1 Alfa (PGC-1α), Nükleer Faktör Eritroid 2 ile İlişkili Faktör 2 (NRF2), Total Oksidan Seviye (TOS), Total Antioksidan Seviye (TAS), Oksidatif Stres İndeksi (OSİ) düzeyleri Enzyme Linked-Immuno-Sorbent Assay (ELISA) yöntemiyle değerlendirilmiştir. Sistemik toksisite ise karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri aracılığıyla Alanin Aminotransferaz (ALT), Aspartat Aminotransferaz (AST), Üre ve Kreatinin düzeyleriyle değerlendirilmiştir. Maksillar ikinci molar diş etrafında alveolar kemik kaybı mikrobilgisayarlı tomografi cihazı ile analiz edilmiştir. Bulgular: Çalışmada, IL-1β, TNF-α, NRF2, PGC-1α, TOS, TAS ve OSİ düzeyleri açısından gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar saptanmıştır (p<0.05). P grubunda, enflamatuar ve oksidatif stres belirteçlerinde olumsuz değişiklikler gösterirken, maydanoz ekstresi uygulanan K ve T gruplarında bu parametreler anlamlı şekilde iyileşmiştir (p<0.05). ALT ve AST P grubunda anlamlı şekilde yüksek bulunmuş (p<0.05); K ve T gruplarında bu düzeylerin yükselmediği gözlenmiştir (p>0.05). Üre ve kreatinin düzeylerinde ise anlamlı fark saptanmamıştır (p>0.05). Mezial ve distal kemik kaybı açısından da K ve T gruplarında P grubuna göre anlamlı düzeyde iyileşme gözlenmiştir (p<0.05). Histopatolojik olarak, P grubuna kıyasla K ve T gruplarında enflamasyon skoru ve osteoklast sayısı belirgin şekilde azalırken, osteoblast sayısı daha yüksek bulunmuştur (p<0.05). Sonuçlar: Maydanoz (Petroselinum crispum) ekstresinin, deneysel periodontitis modelinde enflamasyon ve oksidatif stres belirteçlerini ve kemik kaybını azalttığı ve sistemik toksisite oluşturmadan olumlu etkiler gösterdiği bulunmuştur. Koruyucu ve tedavi edici uygulamalarda benzer iyileştirici etkiler gözlemlenmiştir. Bu bulgular, maydanoz bitkisinin periodontal hastalıkların yönetiminde destekleyici olarak kullanılabileceğini göstermektedirIntroduction: Periodontal diseases are complex infections in which the supporting tissues surrounding the teeth are destroyed due to chronic inflammatory processes. Although dental plaque is the primary etiological factor, the actual tissue destruction is primarily associated with an imbalanced and excessive host immune response. In this process, virulence factors of gram-negative bacteria, the release of inflammatory cytokines, imbalance in bone remodeling, and overexpression of matrix metalloproteinases contribute to tissue damage, while increased reactive oxygen species (ROS) play a key role in disease progression through oxidative stress. Antioxidant defense systems aim to suppress these harmful effects, and especially plant-based natural antioxidants have been investigated for their protective and therapeutic potential. Parsley (Petroselinum crispum), due to its flavonoid content, exhibits antioxidant and anti-inflammatory properties and is considered a medicinal plant. However, its effects on periodontal diseases have not been adequately studied in the literature. Therefore, this thesis aimed to investigate the effects of parsley extract on periodontal inflammation and oxidative stress at histological, biochemical, and radiographic levels in a rat model of experimental periodontitis. Method: A total of 30 rats were included and divided into four groups: Healthy group (S, n=6), Periodontitis group (P, n=8), Preventive group (K, n=8), and Treatment group (T, n=8). Experimental periodontitis was induced by placing ligatures around the maxillary second molars, which were removed after 14 days. In the K group, 200 mg/kg of parsley extract was administered daily via oral gavage throughout the disease process (days 0–14); in the T group, the same dose was given from day 15 to day 28, after the ligature removal. At the end of the experiment, all rats were sacrificed, and serum samples were analyzed for Interleukin-1 beta (IL-1β), Tumor Necrosis Factor-alpha (TNF-α), Peroxisome Proliferator-Activated Receptor Gamma Coactivator-1 Alpha (PGC-1α), Nuclear factorerythroid 2 related factor 2 (NRF2), Total Oxidant Status (TOS), Total Antioxidant Status (TAS), and Oxidative Stress Index (OSI) using the Enzyme Linked-Immuno-Sorbent Assay (ELISA) method. Systemic toxicity was evaluated via liver and kidney function tests by measuring Alanine Aminotransferase (ALT), Aspartate Aminotransferase (AST), Urea, and Creatinine levels. Alveolar bone loss around the maxillary second molar was analyzed using micro-computed tomography. Results: Statistically significant differences were found between groups regarding IL-1β, TNF-α, NRF2, PGC-1α, TOS, TAS, and OSI levels (p<0.05). The P group showed adverse changes in inflammatory and oxidative stress markers, while these parameters significantly improved in the K and T groups treated with parsley extract (p<0.05). ALT and AST levels were significantly higher in the P group (p<0.05), but no elevation was observed in the K and T groups (p>0.05). No significant differences were found in urea and creatinine levels (p>0.05). In terms of mesial and distal bone loss, significant improvement was observed in the K and T groups compared to the P group (p<0.05). Histopathologically, compared to the P group, the K and T groups exhibited significantly reduced inflammation scores and osteoclast numbers, while osteoblast numbers were higher (p<0.05). Conclusion: Parsley (Petroselinum crispum) extract was found to reduce markers of inflammation and oxidative stress and bone loss in an experimental periodontitis model, demonstrating beneficial effects without systemic toxicity. Similar therapeutic effects were observed in both preventive and treatment applications. These findings suggest that parsley may be used as a supportive agent in the management of periodontal diseases.trinfo:eu-repo/semantics/openAccessoksidatif stresperiodontal hastalıkpetroselinum crispumoxidative stressperiodontal diseaseSpecialist Thesis957961