Küçükceran, HaticeÇelik, Ahmet2025-11-272025-11-2720252025Çelik, A. (2025). Hekimlerin algıladıkları iş stresinin yeme davranışlarına etkisinin araştırılması. (Yayınlanmamış tıpta uzmanlık tezi) Necmettin Erbakan Üniversitesi, Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri Bölümü Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Konyahttps://hdl.handle.net/20.500.12452/19929Amaç: Hekimlerin, sağlık hizmeti sunumunun merkezinde yer almaları nedeniyle iş stresiyle karşılaşma düzeylerinin yüksek olduğu bilinmektedir. Stresin yalnızca mesleki verimlilik ve ruhsal iyilik hali üzerinde değil, aynı zamanda bireysel sağlık davranışları üzerinde de belirleyici bir faktör olduğu göz önünde bulundurulduğunda, hekimlerde iş stresi ve yeme davranışı arasındaki ilişkinin ortaya konulması, hem bireysel sağlık hem de sağlık hizmetlerinin kalitesi açısından önem taşımaktadır. Bu sebeple sunulan çalışmada, hekimlerin algıladıkları iş stresinin yeme davranışları üzerindeki etkilerini incelemek amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı nitelikteki bu çalışmanın evrenini, Türkiye’de farklı kurum ve branşlarda görev yapan hekimler oluşturmuştur. Örneklem büyüklüğü evrendeki birey sayısı bilinmediği için, %5 hata payı, %95 güven aralığı ile en az 385 kişi olarak hesaplandı. Google forms aracılığıyla hazırlanan anket formu sosyal medya aracılığıyla hekim gruplarında paylaşıldı. Yurt dışında çalışan hekimler ve diş hekimleri çalışma dışı bırakıldı. Yaklaşık 3 ayda (01.01.2024-31.03.2024) 530 katılımcıya ulaşıldı. Uygulanan anket formunda, hekimlerin sosyodemografik özellikleri (yaş, cinsiyet, medeni durum, branş, mesleki kıdem yılı, boy, kilo vb.), Genel İş Stresi Ölçeği (GİSÖ), Yetişkin Yeme Davranışı Ölçeği (YYDÖ) yer aldı. GİSÖ ölçeği tek boyuttan oluşmakta ve ölçekten en az 9, en fazla 45 puan alınabilmektedir. Ölçek puanı arttıkça kişinin iş stresinin arttığı varsayılmaktadır. YYDÖ’nün 7 alt boyutu; ‘Açlık Hissi’, ‘Tokluk Hissi’, ‘Duygusal Aşırı Yeme’, ‘Yemek Keyfi’, ‘Duygusal Yetersiz Yeme’, ‘Besin Seçiciliği’, ‘Yavaş Yeme’ şeklindedir. YYDÖ toplam puan üzerinden değerlendirilmemektedir. Her bir alt boyuttan alınan puanın artması alt boyuttaki beslenme davranışına olan yatkınlığı yansıtmaktadır. Veriler SPSS (Statistical Package for Social Sciences for Windows) 20.0 paket programı ile analiz edilmiş, tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra Student-t testi, One-Way ANOVA ve Pearson korelasyon analizi uygulanmıştır. p<0,05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 38,87±9,55 (min=24 maks=68) yıl olup, %51,3’ü erkek (n=272), %77,5’i (n=411) evlidir. Hekimlerin %42,2’si (n=223) fazla kilolu, %20,5’i (n=109) obez olup, %70,8’i (n=375) düzenli egzersiz yapmıyordu. GİSÖ puan ortalaması 23,47±7,09 olup Cronbach’s alpha değeri 0,925 idi. YYDÖ alt boyutlarının Cronbach’s alpha değerleri ise 0,755 ile 0,934 arasında değişen değerlerde bulundu. Kadınların duygusal aşırı yeme alt boyut puanı (15,44±5,92) erkeklere (13,28±4,93) göre yüksekti (p<0,001). Cinsiyetler arasında GİSÖ puanları arasında ise fark tespit edilmedi (p=0,305). Gelir durumu düşük olanların (25,47±7,37) GİSÖ puanları, geliri yüksek olanlara (22,25±7,18) göre yüksekti ve istatistiksel olarak anlamlıydı (p=0,003). Psikiyatrik rahatsızlığı olanların (25,74±8,30) GİSÖ puanları psikiyatrik rahatsızlığı olmayanlara göre (23,29±6,97) anlamlı olarak yüksekti (p=0,038). Sigara kullananların GİSÖ puanı (25,34±7,37) hiç içmeyenlere (22,70±6,92) göre yüksekti (p=0,003). Egzersiz yapmayanların GİSÖ puanı (24,16±7,26) egzersiz yapanlardan (21,80±6,38) anlamlı olarak yüksekti (p<0,001). İş yükünü ağır olarak değerlendiren hekimlerin GİSÖ puan ortalaması (24,58±6,67), iş yükünü orta olarak değerlendirenlere göre (20,82±5,77) göre yüksekti (p<0,001). Yataklı serviste nöbet tutan hekimlerin GİSÖ toplam puanı (25,82±6,98) nöbet tutmayan hekimlerin GİSÖ toplam puanından (22,58±7,09) anlamlı olarak yüksekti (p<0,001). Kilo vermek isteyenlerin YYDÖ duygusal aşırı yeme (15,39±5,55) puanları, kilosundan memnun (11,70±4,58) olanlara göre anlamlı düzeyde yüksekti (p<0,001). GİSÖ toplam puanı ile açlık alt boyutu (r=0,187) ve duygusal aşırı yeme alt boyutu (r=0,181) arasında pozitif yönde zayıf düzeyde korelasyon olduğu tespit edildi (p<0,001). Sonuç: Sunulan çalışmada hekimlerde artan iş stresinin özellikle açlık hissine sebep olduğu ve duygusal aşırı yemeyi artırdığı bulundu. Ayrıca hekimlerin genel iş stresinin gelir durumu, psikiyatrik bir hastalık varlığı, sigara içme, egzersiz yapma, iş yükü ve nöbet tutma durumlarından etkilendiği tespit edildi. Özellikle hastaları için kilo verme, sağlıklı yaşam biçimi önerme ve bu konularda danışmanlık verme gibi mesleki sorumluluklara sahip hekimlerin kendileri söz konusu olduğunda yaklaşık her üç hekimden ikisinin fazla kilolu ve obez olması, her dört hekimden üçünün de kilo vermeyi istiyor olması dikkat çekicidir. Bulgular, hekimlerin sağlıklı yaşam davranışlarını sürdürebilmeleri için stres yönetimi, sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivitenin desteklenmesi gerektiğini göstermektedir. İş yükünün dengelenmesi ve psikososyal destek mekanizmalarının geliştirilmesi, hekimlerin hem mesleki performansını hem de yaşam kalitesini artırmaya yönelik önemli bir gereklilik olarak öne çıkmaktadır.Aim: It is well known that physicians experience high levels of work-related stress due to their central role in the delivery of healthcare services. Considering that stress is a determining factor not only in professional productivity and mental well-being but also in individual health behaviours, establishing the relationship between work-related stress and eating behaviour in physicians is important in terms of both individual health and the quality of healthcare services. Therefore, this study aims to examine the effects of physicians' perceived work stress on their eating behaviour. Materials and Methods: The population of this descriptive study consisted of physicians working in different institutions and branches in Turkey. As the sample size was calculated based on a 5% margin of error and a 95% confidence interval, it was determined to be at least 385 individuals, given that the number of individuals in the population was unknown. The questionnaire form, prepared using Google Forms, was shared with physician groups via social media. Physicians and dentists working abroad were excluded from the study. Approximately 530 participants were reached in 3 months (01.01.2024-31.03.2024). The survey form included the physicians' sociodemographic characteristics (age, gender, marital status, branch, years of professional experience, height, weight, etc.), the General Work Stress Scale (GWSS) to assess work stress levels, and the Adult Eating Behaviour Scale (AEBS) to assess eating behaviours. The GSSS consists of a single dimension, and scores range from a minimum of 9 to a maximum of 45 points. It is assumed that as the scale score increases, the person's work stress increases. The 7 subscales of the AEBQ are: “Feeling of Hunger”, “Feeling of Fullness”, “Emotional Overeating”, “Enjoyment of Food”, “Emotional Undereating”, “Food Selectivity”, and “Slow Eating”. The YYDÖ is not evaluated based on the total score. An increase in the score obtained from each sub-dimension reflects the propensity for eating behaviour in that sub-dimension. The data were analysed using the SPSS (Statistical Package for Social Sciences for Windows) 20.0 package programme, and descriptive statistics, Student's t-test, One-Way ANOVA, and Pearson correlation analysis were applied. A p-value of <0.05 was considered statistically significant. Results: The mean age of participants was 38.87±9.55 (min=24 max=68) years, 51.3% were male (n=272), and 77.5% (n=411) were married. Forty-two point two per cent (n=223) of physicians were overweight, twenty point five per cent (n=109) were obese, and seventy point eight per cent (n=375) did not exercise regularly. The mean GIPS score was 23.47±7.09, Cronbach's alpha value was 0.925, and the Cronbach's alpha values of the YYDÖ subscales ranged from 0.755 to 0.934. Female physicians had significantly higher scores than male physicians for hunger, fullness, eating enjoyment, food selectivity, slow eating, and emotional overeating (p<0.05). Young physicians had statistically significant scores for hunger and emotional undereating (p=0.004 and p=0.001, respectively). Single physicians were found to have a higher tendency for emotional overeating than married physicians (p=0.039), and physicians in the low income group and those who smoked were found to have higher stress levels (p=0.003 and p=0.003, respectively). Physicians who wanted to lose weight were found to enjoy eating and to have a tendency towards emotional overeating (p<0.001). As the daily number of patients increased and the workload became heavier, GİSÖ scores also rose significantly (p<0.05). Physicians who did not exercise had significantly higher GİSÖ scores (p<0.001). Physicians working in surgical specialties had significantly lower slow eating scores compared to physicians working in other specialties (p<0.05). The emotional overeating score of specialist physicians (15.43±5.98) was significantly higher than that of research assistants (13.56±5.00) (p=0.016); the emotional under-eating scores of those working as research assistants (15.03±5.08) were significantly higher than the emotional under-eating scores of specialist physicians (14.14±5.31) (p=0.015). When comparing the total GİSÖ score with the YYDÖ sub-dimensions, a weak positive correlation was found between the total GİSÖ score obtained by physicians and the Hunger sub-dimension (r=0.187) and the Emotional Overeating sub-dimension (r=0.181) (p<0.001). Conclusion: The study presented indicates that levels of work-related stress among physicians significantly influence eating behaviours. High work-related stress has been found to be particularly associated with emotional overeating and undereating behaviours. The findings suggest that stress management, healthy nutrition, and regular physical activity should be supported to enable physicians to maintain healthy lifestyle behaviours. Furthermore, balancing workloads and developing psychosocial support mechanisms are highlighted as importanttrinfo:eu-repo/semantics/openAccessHekimlerin iş stresiyeme davranışlarıaile hekimliğiPhysicians' work stresseating behavioursfamily practiceSpecialist Thesis971817