11. sınıf öğrencilerinin doğal afetlere yönelik bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi yoluyla incelenmesi

Abstract

İnsanların coğrafi düşünceleri ilerletmesinde, yaşadıkları ortamdaki doğal olumsuzluklar yani doğal afetler etkili olmuştur. İnsanlar bulunduğu medeniyetin seviyesine göre doğal afetlere karşı önlemler almıştır. Günümüzde insanlığın ulaştığı medeniyet, geçmişe göre çok ileri de olsa doğal afetler insanlığın en büyük problemlerindendir. Doğal afetler konusu, ilköğretimde ve ortaöğretim 10.sınıf coğrafya dersinde Dünya ve Türkiye ölçeğinde işlenmektedir. İlköğretim ve ortaöğretim kademesinde işlenen doğal afetler konusu, öğrencilerde yeterli bilişsel seviyeye ulaşamadığını yapılan çalışmalarda görmekteyiz. Bu araştırmanın amacı, Kelime İlişkilendirme Testi (KİT) aracılığıyla 11. Sınıf öğrencilerinin doğal afetlere ilişkin bilişsel yapılarını ortaya koymaktır. Araştırmanın çalışma grubunu, Hatay ilinin Antakya ilçesine bağlı üç farklı lisede 11. Sınıfta öğrenim gören 180 öğrenci oluşturmaktadır. Testi oluşturmak amacıyla doğal afetleri oluşturan sekiz tane anahtar kavram (deprem, sel, kuraklık, erozyon, heyelan, çığ, orman yangını, tsunami) seçilmiştir. Öğrencilerden bu anahtar kavramları gördüklerinde, akıllarına gelen kelimeleri belli bir süre içerisinde yazmaları istenmiştir. Elde edilen veriler, anahtar kavram ve cevap kelimelerden oluşan frekans tablosuna kaydedilmiştir. Bu frekans tablosu doğrultusunda öğrencilerin bilişsel yapılarını ortaya koymak için kavram ağları oluşturulmuştur. Bu kavram ağlarında, anahtar kavramlar arasındaki ilişki gösterilmiştir. Anahtar kavramların arasındaki ilişkiyi, en fazla ölüm kelimesi kurmuştur. En fazla cevap depreme verilmiştir. Erozyonun heyelanla karıştırıldığı tespit edilmiştir. Yaşanılan yerin bilişsel yapıdaki etkisi tespit edilmiştir. Doğal afetlerin, yeryüzündeki dağılışı hakkında bilgi eksikliği olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, elde edilen bulgulara göre kelime ilişkilendirme testlerinin bilişsel yapıyı ortaya çıkarmada ve kavram yanılgılarını tespit etmede etkili bir teknik olduğu söylenebilir.