Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivinde kayıtlı olan Hatice Turhan Valide Sultan vakıf defterinin tezyini açıdan değerlendirilmesi

Abstract

Medeniyetlere ışık tutan yazı, İslâm dini için de çok ehemmiyet arz eden bir husustur. Müslümanlar bildiklerini en güzel şekilde yazma ve süsleme arzusunu her dönemde gerçekleştirmişlerdir. Başta kutsal kitap Kurân-ı Kerim olmak üzere hadis, fıkıh, tıp, fen, tarih, edebiyat ve bunlar gibi birçok yazılı kaynak dönemlerinin tezyinat özellikleri ışığında tezhiplenmiştir. Tezhip sanatı ‘altınlamak’ anlamına gelen en önemli kitap sanatlarından biridir. İslâm tarihi boyunca yazılı kaynakların birçoğunda görülen tezhip sanatı, günümüze kadar gelişimini devam ettirmiştir. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu dönemi her alanda en iyisi olduğu gibi, sanat alanında da geleneksel sanatlarımızın tarihine ışık tutmaktadır. Tezyini sanatların zirve yaptığı bu dönem, tezhip sanatı açısından da çok zengin bir birikimin sahibidir. Hemen hemen bütün yazılı mushaflar, edebi eserler, tarihi ve îlmi yazılı kaynaklar tezhip sanatını icra eden sanatkârların ellerinde bambaşka bir surete bürünmüştür. Yapılan arşiv çalışmaları ve vakıf araştırmaları sonucunda, vakıf kayıt defterlerinin de tezhiplenmiş olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Vakıf kayıt defterleri, imkânların ve mal varlığının gönül rızası ile paylaşılmasını öngören vakıfların, yaptığı bütün icrâatleri, malum vakfa yapılan bağışları, vakf edilen taşınır ya da taşınmaz mülkleri, bu vakfiyelerden elde edilen gelirlerin, nerede ve ne için kullanıldığını ve buna benzer birçok bilginin yazılı olarak kayıt altına alındığı defterlerdir. Hatice Turhan vakıf sicil defterinde, Valide Sultan tarafından vakfedilen mallar, çevre ve civar kasabalardaki mülkler, bağış yapılan miktarlar ve kimler tarafından yapıldığı, başka şahıslar tarafından vakfedilen vakıf malları gibi birçok mülkün adı geçmektedir. Kadıların ve kazaskerlerin şahitliğinde yazılan vakıf defteri, döneminin tezyini unsurları ışığında tezhiplenmiştir.

Writing that sheds light on civilizations is a very important issue for the religion of Islam. Muslims have always realized their desire to write and decorate what they know in the best way. Many written sources such as hadith, fiqh, medicine, science, history, literature, and especially the holy book Qur'an were illuminated in the light of the ornamental features of their periods. The art of illumination is one of the most important book arts, which means to 'gold'. The art of illumination, seen in most of the written sources throughout the history of Islam, has continued its development until today. Especially the Ottoman Empire period is the best in every field, and it sheds light on the history of our traditional arts in the field of art. This period, when ornamental arts peaked, also had a very rich accumulation in terms of illumination art. Almost all written mushafs, literary works, historical and scientific written sources have taken on a completely different form in the hands of the artists who perform the art of illumination. As a result of archival studies and foundation researches, it was found that foundation registry books were also illuminated. Foundation registry books are a written record of all the activities of the foundations, which envisage the sharing of opportunities and assets, donations made to the known foundation, the movable or immovable properties entrusted, where and for what purpose the incomes obtained from these foundations are used and many similar information. the ledgers under which it was taken. In the Hatice Turhan foundation registry book, the names of many properties such as the properties donated by the Valide Sultan, properties in the surrounding and surrounding towns, the amounts donated and by whom, and the foundation properties donated by other persons are mentioned. The foundation book, which was written under the witness of kadis and kazaskers, was illuminated in the light of the elements of decoration of the period.