Çenber usulü ve Zaharya'nın Çenber murabbalarının usul-aruz vezni ile Türk müziği eğitiminde kullanım durumlarının incelenmesi
Yükleniyor...
Tarih
2023
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu araştırma, Türk müziği eğitiminde Çenber usûlü ve Zaharya’nın Çenber murabbalarının usûl-arûz vezni yönünden incelenmesine yönelik yapılan tespitleri içermektedir. Zaharya'nın günümüze ulaşan 19 bestesinin 13'ü beste formunda, bunlardan 8'i ise Çenber usûlündedir. Araştırmada, Çenber usûlünün tanımı, ölçüsü ve uygulanışından bahsedilerek öncelikle güftelerinin doğru yazılışlarına ulaşılmış, murabbaların vezinleri tespit edilmiş ve güftelerin Türkçe açıklamaları yapılmıştır. Daha sonra Zaharya’nın Çenber usûlündeki murabbaları usûl ve arûz vezni yönünden incelenmiştir. Güftelerin yer aldıkları güfte mecmuaları ve bulundukları sayfalar, el yazması ve matbu divandaki yerleri de dipnotlarda gösterilmiştir. Murabbaların çeşitli arşiv ve kaynaklardan ulaşılabilmiş olan tüm nota nüshaları toplanmış, araştırmaya kaynak teşkil edecek nüshalar belirlenmiştir. Daha sonra nüshalar birbirleriyle karşılaştırılarak güfte hecelerinin yerleşimindeki farklılıklar tespit edilmiştir. Bu farklılıklar her nüsha için ayrı ayrı yazılmıştır. Bu aşamadan sonra esas alınan nüshadaki hecelerin usûl-arûz veznine göre hazırlanan şekillere yerleşimi ve nüshaların karşılaştırılması sonucu hecelerin olması gerektiği düşünülen yerler, şekil üzerinde gösterilip yorumlanmıştır. Zaharya’nın Çenber usûlünü bestelerinde çokça tercih ettiği görülmüştür. Zaharya’nın Çenber murabbalarının biçim özellikleri bakımından ortak özelliklerinin ve murabbaların terennümlerinin işleniş biçimlerinde dikkat çeken unsurların ortaya çıkarılması araştırmanın dikkat çeken bir başka yönünü oluşturmaktadır. Araştırma, bütün bu hususlar ve bestekârın Çenber murabbalarının günümüze gelebilmiş nota nüshalarında güfte hecelerinin yerleşimleri bakımından gösterdiği farklılıkların da ortaya çıkarılması gayesiyle hazırlanmıştır. Araştırmada Zaharya’nın Çenber usûlündeki murabbalarında güfte hecelerinin nota altındaki yerleşiminde günümüze gelene kadar herhangi bir değişikliğin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmış, eserlerin araştırmada esas alınan nota nüshası ve incelenen diğer nüshaları karşılaştırma yapılarak değerlendirilmiş, bütün bunlar doğrultusunda hecelerin yerleşimi düzenlenerek 8 Çenber murabbanın notası yeniden yazılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kapsamında görüşme tekniği uygulanmış ve elde edilen veriler doküman analizi ve betimsel analiz ile yorumlanmıştır. Örneklem grubunu oluşturan sözlü eserlerin usûl-arûz vezni ilişkisi incelemelerinin Türk müziği eğitiminde kullanılabilirliğine dâir, uzman Türk müziği eğitimcilerine dört adet yarı yapılandırılmış görüşme sorusu yöneltilmiştir. Elde edilen bulgular betimsel olarak analiz edilip teze eklenmiştir. Araştırma sonucunda Zaharya’nın aynı vezindeki Çenber murabbalarında güftelerin usûle bağlı hece dağılımlarının büyük ölçüde aynı şekilde olduğu görülmüştür. .Murabbaların muteber kabul edilen nota nüshalarında meşk sürecinde meydana gelmiş olabileceği tahmin edilen hece kaymalarının fazla sayıda olmadığı tespit edilmiştir.
This research includes the determinations made regarding the examination of usûl Çenber in Turkish music education and Zaharya's Çenber murabbas in terms of usûl-arûz meter. Out of 19 compositions of Zaharya that have reached today, 13 are in the form beste, and 8 of them are in the usûl Çenber. In the research, the definition, measure and application of the usûl Çenber were mentioned, and Zaharya's murabbas in the usûl Çenber were examined in terms of style and form, and at the same time, the correct spelling of his lyrics was reached, their meters were determined and the Turkish explanations of the lyrics were made. The lyrics magazines in which the lyrics are located and the pages they are found in, the manuscripts and their places in the printed divan are also shown in the footnotes. All the note copies of Murabbas that could be reached from various archives and sources were collected, and the copies that would constitute a source for the research were determined. Afterwards, the copies were compared with each other and the differences in the placement of the syllables were determined. These differences are written separately for each copy. After this stage, as a result of the placement of the syllables in the copy, which was taken as the basis, into the shapes prepared according to the usûl-arûz meter and the comparison of the copies, the places where the syllables were thought to be were shown and interpreted on the figure. It was seen that Zaharya preferred the usûl Çenber in his compositions. Another remarkable aspect of the research is to reveal the common features of Zaharya's Çenber murabbas in terms of their stylistic features and the striking elements in the processing of the murabba's chant. The research has been prepared with the aim of revealing all these issues and the differences in the placement of the syllables of the lyrics in the music copies of the composer's Çenber murabbas that have survived to the present day. In the research, it was tried to determine whether there was any change in the placement of the syllables under the note in Zaharya's murabbas in Çenber style, the note copy of the works based on the research and the other copies examined were evaluated by comparing them. In the research, interview technique was applied within the scope of qualitative research method and the obtained data were interpreted with document analysis and descriptive analysis. Four semi-structured interview questions were asked to expert Turkish music educators regarding the usability of the analysis of the usûl-prosody relationship of the oral works constituting the sample group in Turkish music education. The obtained findings were analyzed descriptively and added to the thesis. As a result of the research, it has been seen that the syllable distributions of the lyrics in the same rhythm of Zaharya's Çenber murabbas are mostly the same. It has been determined that the syllable shifts that are thought to have occurred in the meşk process are not too many in the note copies of the murabbas, which are accepted as valid.
This research includes the determinations made regarding the examination of usûl Çenber in Turkish music education and Zaharya's Çenber murabbas in terms of usûl-arûz meter. Out of 19 compositions of Zaharya that have reached today, 13 are in the form beste, and 8 of them are in the usûl Çenber. In the research, the definition, measure and application of the usûl Çenber were mentioned, and Zaharya's murabbas in the usûl Çenber were examined in terms of style and form, and at the same time, the correct spelling of his lyrics was reached, their meters were determined and the Turkish explanations of the lyrics were made. The lyrics magazines in which the lyrics are located and the pages they are found in, the manuscripts and their places in the printed divan are also shown in the footnotes. All the note copies of Murabbas that could be reached from various archives and sources were collected, and the copies that would constitute a source for the research were determined. Afterwards, the copies were compared with each other and the differences in the placement of the syllables were determined. These differences are written separately for each copy. After this stage, as a result of the placement of the syllables in the copy, which was taken as the basis, into the shapes prepared according to the usûl-arûz meter and the comparison of the copies, the places where the syllables were thought to be were shown and interpreted on the figure. It was seen that Zaharya preferred the usûl Çenber in his compositions. Another remarkable aspect of the research is to reveal the common features of Zaharya's Çenber murabbas in terms of their stylistic features and the striking elements in the processing of the murabba's chant. The research has been prepared with the aim of revealing all these issues and the differences in the placement of the syllables of the lyrics in the music copies of the composer's Çenber murabbas that have survived to the present day. In the research, it was tried to determine whether there was any change in the placement of the syllables under the note in Zaharya's murabbas in Çenber style, the note copy of the works based on the research and the other copies examined were evaluated by comparing them. In the research, interview technique was applied within the scope of qualitative research method and the obtained data were interpreted with document analysis and descriptive analysis. Four semi-structured interview questions were asked to expert Turkish music educators regarding the usability of the analysis of the usûl-prosody relationship of the oral works constituting the sample group in Turkish music education. The obtained findings were analyzed descriptively and added to the thesis. As a result of the research, it has been seen that the syllable distributions of the lyrics in the same rhythm of Zaharya's Çenber murabbas are mostly the same. It has been determined that the syllable shifts that are thought to have occurred in the meşk process are not too many in the note copies of the murabbas, which are accepted as valid.
Açıklama
Doktora Tezi
Anahtar Kelimeler
Zaharya, Çenber Usûlü, Murabba, Beste, Arûz, Usûl Çenber
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Çelik Tokgöz, H. E. (2023). Çenber usulü ve Zaharya'nın Çenber murabbalarının usul-aruz vezni ile Türk müziği eğitiminde kullanım durumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Konya
