Türk mûsikîsinde kasîde formu ve kasîde icrâsında kullanılan yorum unsurları

Kasîde hem edebî hem de müzikal yönüyle zengin bir form olup, cami, tekke, konser, meşk meclisleri gibi farklı icrâ ortamlarında önemli bir mûsikî formu ve ifade aracıdır. Bu çalışmada, cami ve tekke mûsikîsi formlarından biri olan kasîde formu incelenmiş; bu formun Türk Mûsikîsi içerisindeki yeri ve icrâ süreçlerinde kullanılan yorum unsurları ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır. Çalışmanın uygulamalı kısmında beş farklı kasîde icrâcısı seçilerek kapsamlı analizler yapılmıştır. Seçilen icrâcılar; Esad Gerede, Kemal Tezergil, Zeki Altun, Kani Karaca ve Ahmet Çalışır’dır. Bu icarcılar kasîdehanlık geleneğini temsil eden, yorum, tavır, üslûp bakımından dikkat çeken önemli isimlerdir. Her biri farklı farklı durum ve mekânlarda icrâ edilen bu kasîdeler, Finale notasyon programı aracılığıyla dikte edilmiş ardından bu notalar üzerinden kasîde icrâsında kullanılan yorum unsurları tespit edilmiştir. Kasîde formunun meşk yöntemiyle aktarılan bir gelenek olarak icrâcının üslûp ve tavrına dayalı güçlü bir yorum boyutu taşıdığı tespit edilmiştir. Her bir icrâcının kasîdeyi farklı yorumladığı görülmüştür. Aynı yorum unsurlarını kullansalar da kullanım sıklıkları ve kullanım yerleri gereği bu farklılıklar açıkça görülmüştür.

The kasîde is a rich form both in literary and musical terms, serving as a significant musical genre and expressive medium in various performance contexts such as mosques, tekkes, concerts, and traditional musical gatherings.In this study, the kasîde form, one of the musical forms performed in mosques and tekkes, has been examined in detail, with a particular focus on its place within Turkish music and the interpretative elements used during its performance. In the applied part of the study, five different kasîde performers were selected and subjected to comprehensive analysis. These performers are Esad Gerede, Kemal Tezergil, Zeki Altun, Kani Karaca, and Ahmet Çalışır important figures who represent the kasîdehan tradition and are distinguished by their interpretative approach, style, and manner. Each of the kasîdes, performed in different settings and conditions, was transcribed using the Finale notation software. The interpretative elements employed in their performances were then identified based on the transcriptions. As a tradition transmitted through the meşk method, the kasîde form embodies a strong interpretative dimension that is heavily shaped by the performer’s individual style and manner. Analyses have shown that each performer interprets the kasîde in a unique way. Although similar interpretative elements may be employed, significant differences emerge in terms of the frequency and contextual placement of these elements.