Zihinsel yetersizliğe sahip öğrencilerde ayrımlı pekiştireç kullanımının problem davranışın azaltılmasında etkisinin incelenmesi

Bu araştırmanın amacı, zihinsel yetersizliğe sahip öğrencilerde, diğer davranışların ayrımlı pekiştirilmesi ve ipucunun giderek azaltılması yönteminin öğrencilerin problem davranışları üzerinde etkisinin belirlenmesidir. Araştırmada nicel araştırma yöntemi olan tek denekli araştırma yöntemlerinden çoklu yoklama modellerinin bir türü olan denekler arası çoklu yoklama modeli ile nitel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi, Konya özel eğitim mesleki eğitimde öğrenim gören 17-17-18 yaşlarında üç hafif düzeyde zihinsel yetersizliğe sahip öğrenciden oluşmaktadır. Araştırmaya ilişkin bilgi toplamak için anekdot kayıt formu, olay kaydı veri formu, pekiştireç belirleme formu ile ailelere ve öğretmenlere yönelik yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde, olay kaydı formu ile elde edilen veriler excel programına aktarılmıştır. Excel'e aktarılan veriler araştırmada yer alan her öğrenci için ayrı olarak düzenlenmiş ve çizgi grafiği üzerinde gösterilmiştir. Nitel verilerin analizinde; ailelere ve öğretmelere yönelik görüşme formundan elde edilen veriler, analiz edilmiş ve ailelerin, öğretmenlerin görüşlerinden doğrudan alıntılara yer verilmiştir. Sonuç olarak araştırmada zihinsel yetersizliği olan öğrencilerde diğer davranışların ayrımlı pekiştirilmesi ve ipucunun giderek azaltılması yöntemlerinin uygulanmasıyla, problem davranışların başlama düzeyi evresindeki ders içi oluşum sayılarında azalma olduğu izleme verilerinde de kararlılığa ulaşılmıştır. Öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda, sağaltım öncesinde öğrencilerdeki vurma davranışının yoğun olduğu ve arkadaşlarına ciddi derece fiziksel zarar verdikleri, sağaltım sonrasında ise öğrencilerin problem davranışın sıklığının azaldığı tespit edilmiştir. Ailelerin görüşleri doğrultusunda, sağaltım öncesinde genellikle çocukların birbirleriyle kavga ettikleri, birbirlerine fiziksel zarar verdikleri sağaltım sonrasında ise çocukların problem davranışları daha az sergilediği, aile bireyleriyle uyum içinde oldukları tespit edilmiştir. Bu araştırma sonuçlarına bağlı olarak ileri araştırmalar da; 1. Diğer davranışların ayrımlı pekiştirilmesi ve ipucunun giderek azaltılması yönteminin farklı engel türlerindeki öğrencilerin problem davranışlarının azaltılmasında denenebilir. 2. Özel gereksinimli olan çocukların diğer problem davranışlarının sağaltımında, ayrımlı pekiştirmenin bu davranışların azalmasına olan etkililiğine bakılabilir.

The purpose of this study is to determine the effects of differential reinforcement of other behaviors method and the method of most to least prompting on reducing problem behaviors of students with intellectual disability. In the study, the multiple-probe design accross subjects that is a sort of multiple-probe designs belonging to single-subject designs which are quantitative research methods and the descriptive survey model, one of the qualitative research method, are used. The sample of the study is composed of three students (aged 17-18 years old) with mild intellectual disability, who attend special education vocational training center in Konya. The information required for study were collected via anecdotal record form, event-record data form, reinforcement identification form and semi-structured interview form for parents and teachers. The data obtained from event-record form were transferred to Excel program in analysis of quantitative data. These quantitative data were arranged individually for each participant student and were representated in line chart. In analysis of qualitative data, the data collected via semi-structured interview form for parents and teachers were analyzed and quotations from parents' and techers' views were used. As a result, it is demonstrated that employing the differential reinforcement of other behaviors method and the method of most to least prompting on students with intellectual disability is effective to reduce the amount of problem behaviors in class. According to teachers' views, it is determined that problem behaviors performed by students, such as hitting, injuring each other, in pre-intervention period were considerably reduced in post-intervention period. In addition, according to parents, children, generally fight with each other in pre-intervention period, performed less frequently problem behaviors after intervention. In further studies based on this study's results; 1. The methods of differential reinforcement of other behaviors and the most to least prompting can be employed to reduce problem behaviors performed by students with different types of disability. 2. The effectiveness of differential reinforcement on reducing these behaviors can be examined in treatment of the other problem behaviors of children with special needs