Yazar "Alpmala, Emine" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 1 / 1
  • Küçük Resim
    Öğe
    İbnu'l-Hâcib'in el-Îzâh fî Şerhi'l-Mufassal adlı eserinin incelemesi
    (Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2024) Alpmala, Emine; Tala, Murat
    Ez-Zemahşerî, Mu'tezilî olması sebebiyle daima eleştirilere maruz kalmış bir alimdir. Ancak aldığı tenkitler, onun pek çok alan için araştırma konusu olmasına engel olamamıştır. Arapçada el-Mufassal isimli eseri, ilim ehli yanında kabul görmüştür. Onun bu kitabının üzerine şerh ya da muhtasar tarzı telifler yazılmış ve oluşan bu literatür en az eserin aslı kadar ilgi görmüştür. Bu bağlamda el-Îzâh, el-Mufassal üzerine oluşan şerhlerden biridir. İbnu'l-Hâcib'in bu eserini muhtevası, üslubu, metodu gibi yönlerle inceleyen bir çalışma mevcut değildir ve üzerinde durulan bu araştırma ile sözkonusu boşluk doldurulacaktır. İbnu'l-Hâcib, el-Mufassal'dan gerekli gördüğü bir cümle ya da kelimeyi alarak şerhte bulunmayı tercih etmiştir. Başlıklar ve fasıllar konusunda ez-Zemahşerî'nin düzenine bağlı kalmıştır. Ancak içerik hususunda tamamen kendi vermek istediği bilgiye odaklandığı görülür. Bu noktada, bir konu etrafında dönen birçok görüşe, görüş sahiplerinin ismini bazen belirtmeden bazen zikrederek yer vermiştir. Onların görüşlerini verirken kimi zaman (onların) delillerini de zikretmiştir. İstişhâd konusunda kendine has tutumunu bu esere yansıttığı görülür. Âyet, hadîs, şiir, darb-ı mesel, kırâat ve kıyâs gibi pek çok veriyi, dil meselelerini izah ederken kullanır. Yalnızca kendisinin sunduğu şevâhidin sayısı 567 iken, ez-Zemahşerî'den ekledikleriyle toplam sayı 940'a ulaşmıştır. Bunların hepsinin, kendi nahiv görüşünü ispatlamak üzere getirilmediği hatırlatılmalıdır. Bazen reddettiği bir kimsenin ya da grubun delillerine eserinde işaret ettiği müşahede edilir. Şiirlerde anlaşılmayan kelimelerin anlamını, bir meselin hikayesini, hadislerin sebeb-i vurûdunu, bazen kelimelerin i'râb ve hareke bilgilerini vererek; şerh ettiği metnin anlaşılmasına katkı sağlamıştır. Anlattığı konu üzerinde olasılıklar ve muhtemel cevaplarını ekleyerek tartışmalı konulara yer verir. Ağır anlatım tarzını bazen akıcı bir üslupla yumuşattığı hissedilir. İbnu'l-Hâcib bu eserinde, kendinden önceki alimlerin nahiv görüşlerini derleme ve yorumlama yolunu seçmiş, bunun yanında kendi tercihlerini de belirtmiştir. Klasik şerh yöntemlerinden uzak, belirtilen özellikleriyle özgün bir eserdir.