Necmettin Erbakan Üniversitesi Kurumsal Akademik Arşivi
DSpace@Erbakan, Necmettin Erbakan Üniversitesi tarafından doğrudan ve dolaylı olarak yayınlanan; kitap, makale, tez, bildiri, rapor, araştırma verisi gibi tüm akademik kaynakları uluslararası standartlarda dijital ortamda depolar, Üniversitenin akademik performansını izlemeye aracılık eder, kaynakları uzun süreli saklar ve yayınların etkisini artırmak için telif haklarına uygun olarak Açık Erişime sunar.
Güncel Gönderiler
Türkçe ve Türk kültürü ders kitaplarının metinlerarasılık bağlamında incelenmesi
(Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2025) Özkan, Fatma Betül; Ateş, Murat
Metinlerarasılık, üretilen her yeni metnin önceki metinlerle doğrudan yahut dolaylı bir ilişkisi olduğunu ve ortaya konan her yeni metnin bir öncekinden izler taşıdığını tanımlayan kavramdır. Yazılan metinler, metinlerarasılık unsurları sayesinde bilgi, duygu ya da düşünce aktarımı yaparlar. Yurtdışında yaşayan Türk çocuklarının Türkçe ve Türk kültürünü öğrenmeleri noktasında bu kavram daha bir önem arz etmektedir. Vatanlarından ve ana dillerinden uzakta yetişen bu çocukların ana dilleriyle öz vatanlarına ait kültür, tarih, coğrafya, tarihe mal olmuş şahsiyetler vb. hususları tanımaları, öğrenmeleri ve bilmeleri metinlerde yer verilen metinlerarası ögelere bağlıdır. Bu çalışma yurtdışında yaşayan Türk çocukları için MEB tarafından hazırlanmış Türkçe ve Türk Kültürü ders kitapları okuma ve dinleme metinleriyle görsellerinde bulunan metinlerarası unsurların tespitini amaçlamıştır. Bu bağlamda MEB tarafından hazırlanan 2019-2020 öğretim yılından itibaren 5 yıl süreyle ders kitabı olarak kabul edilmiş 5, 6, 7 ve 8. Seviye Türkçe ve Türk Kültürü ders kitapları; Kolcu (2017) tarafından geliştirilen “Metinlerarasılık Değerlendirme Formu” kaynak alınarak incelenmiştir. Türkçe ve Türk Kültürü ders kitaplarındaki metinler dokuman incelemesi yöntemi kullanılarak tespit ve analiz edilmiş, betimsel analiz yöntemi ile yorumlanmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde bu seviye ders kitapları okuma ve dinleme metinlerinde metinlerarasılığın plansız, bulunma miktarının düzensiz olduğu; metinlerarasılık durumunun seviyeler arasında belli bir doğrultuda artıp azalmadığı; okuma metinlerinde en çok alıntı, biçimsel dönüştürüm ve gönderim unsurları yer alırken dinleme metinlerinde alıntı, gönderim ve deyime yer verildiği; anonim alıntı kullanımının sınırlı, diğer metinlerarasılık alt başlıklarının kullanımının ise çok az olduğu yahut hiç olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Metinlerde kullanılan bazı görsellerin ise ilgili metinle alakasız olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda ders kitaplarının hazırlanırken metinlerarasılık kavramına dikkat edilmediği, gereken hassasiyetin gösterilmediği görülmüştür.
Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki etkinliklerin soru türleri ve temel dil becerileri açısından incelenmesi
(Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2024) Koçak, Tuba; Ateş, Murat
Günümüz dünyasında gelişen ve değişen hayat koşulları, teknolojide yaşanan devrimler kültürlerarası etkileşimi artırmıştır. Özellikle internet, sanal dünya farklı kültürlere ve dillere sahip kişileri aynı platformda buluşturmuştur. İnsanlar arasında bilginin paylaşımı, kültür aktarımı hızlanmıştır. Buna bağlı olarak da insanların ikinci bir dili öğrenme ihtiyacı her geçen artmaktadır. Çağımızın getirdiği imkânlar doğrultusunda insanlar farklı öğrenme yolları ile farklı dilleri öğrenmeye çalışmaktadırlar. Dünyanın birçok ülkesinde konuşulan dillerde günümüz koşullarında ihtiyaçlar değişmiş, yeni gelişmeler ortaya çıkmıştır. Dilimiz Türkçe ve yabancılara Türkçe öğretimi alanı da bu süreçten etkilenmiştir. Yabancılara Türkçe öğretimi Dîvânü Lugâti’t Türk ile başlayan, Muhtasar Sarf ve Lügat-ı Türki ile devam eden derin bir geçmişe sahiptir. Bu bin yıllık tarihsel dönemde Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesinde her dönemin gelişmelerine uygun yenilikler öğretim sürecine yansımıştır. Tarihin her döneminde dil öğretiminde kullanılan yöntemlerde ve tekniklerde değişimler görülmüştür. Dilin kolay, etkili ve iyi öğretilmesi için araştırmalar yapılmıştır. Dilin öğrenilme amacı, yöntemi belirlemede etken olmuştur. Yöntemde öğretici ve öğrenen rolleri, kullanılacak tekniği belirlemede etken olmuştur. Günümüzde Türkçeyi öğrenmeye olan ilgi ve istekler doğrultusunda yabancılara Türkçe öğretimi ile ilgili farklı kurum ve kuruluşlar çalışmalar yapmışlardır. Ülkemizde bu konuda ilk adım atan kuruluş Ankara Üniversitesidir. İlerleyen süreçte birçok üniversite dil öğretim merkezi kurmuştur. Dil öğretim merkezleri kendi kaynak kitaplarını çıkarmışlar ve Türkçe öğretimini en etkili biçimde gerçekleştirmeyi amaçlamışlardır. Bu araştırma betimsel nitelikli (nitel yöntem) olup veriler doküman incelemesi ile toplanacaktır. İçerik analizi yöntemi kullanılarak Gazi Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti, Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti, Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Öğretim Seti ve Yeni Hitit Yabancılar için Türkçe Seti’nde yer alan etkinliklerin; etkinlik türü dağılımı ve beceri alanı dağılımı incelenmiştir. “Gazi Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti, Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti, Yeni İstanbul Uluslararası Öğrenciler İçin Türkçe Öğretim Seti ve Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe Seti’nin etkinlik soru türü ve beceri alanları dağılımına göre; setlerde kullanılan etkinlik soru türleri, setlerde yer verilen beceri alanları, setlerde kullanılan yöntemler, setlerde kullanılan teknikler hangileridir? Yabancılara Türkçe öğretim setlerinde seviyelere göre etkinlik soru türü dağılımı ve beceri dağılımı nasıldır?” sorularının cevapları aranmıştır.
Sosyal bilgiler dersi "Tarihe Yolculuk" ünitesi ile öğrencilerin bilişsel yapılarının ve kavramsal gelişim süreçlerinin incelenmesi
(Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2024) Güven, Ayşe; Özkaral, Tuğba Cevriye
İlköğretim kademesi derslerinden olan sosyal bilgiler dersi disiplinler arası bir dal olmasından dolayı içerik ve kavramlar yönünden zengin bir derstir. Bu sebeple kavram öğretimi konusu sosyal bilgiler dersi için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada 6. sınıf öğrencilerinin “Tarihe Yolculuk” ünitesine ilişkin bilişsel yapılarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla ünite içerisinde yer alan kurultay, kut inancı, Gök Tanrı inancı, ikili teşkilat, töre, ordu millet, kurgan, balbal ve yuğ kavramları anahtar kavramlar olarak belirlenmiştir. Veri toplama aracı olarak kelime ilişkilendirme testinin (KİT) kullanıldığı bu araştırmanın çalışma grubu 2023-2024 eğitim-öğretim yılı 1. Dönem Bursa ili Yıldırım ilçesine bağlı bir devlet okulunun 6. sınıf öğrencileridir. 11-13 yaş aralığındaki 22 kız 13 erkek öğrenciden oluşan 35 öğrencinin katıldığı çalışmada okul ve öğrenci seçiminde kolay ulaşılabilir ve elverişli örneklem yöntemi izlenerek araştırmacının görev yaptığı okulun öğrencileri seçilmiştir. Çalışmada boylamsal tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırılmak istenen özelliklerin zamana göre değişim ve gelişimini belirlemek amacıyla kelime ilişkilendirme testi, konu anlatımı öncesinde öğrencilerin ön bilgilerini tespit etmek ve ilk zihinsel çağrışımlarını yoklamak amacıyla ön test olarak uygulanmıştır. Üç haftalık ders anlatımı ve uygulanan çeşitli kavram öğretim teknikleri sonucunda aynı kelime ilişkilendirme testi tekrar uygulanmış ve iki test arasındaki sonuçlar analiz edilmiştir. Verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Katılımcıların anahtar kavramlara yönelik cevaplarının tekrarlanma sıklığına göre frekans tabloları oluşturulmuştur. Ayrıca kavramlar arasındaki anlamsal yakınlığı göstermek ve katılımcıların bilişsel yapısında beliren şemaları somutlaştırmak amacıyla her bir kavram için kavram ağları oluşturulmuştur. Anahtar kavramların yüzeysel hatırlama düzeyinde bir çağrışım ürünü olmadığından emin olmak ve cevap olarak üretilen kelimelerin kavramlarla ilişkilendirilmesinin gözlenmesi amacıyla katılımcıların kelime ilişkilendirme testinde oluşturduğu cümleler de analiz edilmiştir. Belirlenen kategorilerde ele alınan cümleler kavramlara yönelik yanılgıların ve kavramın bilimsel tanımına uygun olup olmadığının tespitine katkı sağlamıştır. Sonuç olarak uygulanan ön test ile öğrencilerin kavramlara yönelik yanılgıları ve eksik bilgileri tespit edilmiştir. Ders sürecinde kavram öğretimini kolaylaştıran yöntem ve tekniklerden yararlanarak öğrencilerin kavramları tanıması, yanlış öğrenmelerinin doğruyla değiştirilmesi, öğrenilen kavramın farklı tanımlarla ifade edilmesi sağlanmıştır. Son test verilerine bakıldığında hem üretilen cevap kelime ve cümle sayılarının arttığı hem de kavramlara dair bilimsel doğruluğu yüksek ilişkilendirmelerin yapıldığı tespit edilmiştir. Kelime ilişkilendirme testinin diğer derslerde de kullanılması ve kavram öğretimi konusuna gereken özenin gösterilmesi önerisinde bulunulmuştur.
Somuncu Baba'nın menkıbelerinin sosyal bilgiler öğretim programındaki değerler açısından incelenmesi
(Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2024) Buğdaycı, Mevlüt; Yılmaz, Aysun Aynur
Değerler ve değerler eğitimi günümüzde sıkça vurgulanan kavramlar arasında olmaya başlamıştır. Ülkemizde 2018 yılında yenilenen öğretim programlarıyla birlikte değerlere ayrı bir parantez açılmıştır. Okullarda ve derslerde değer aktarımının üzerinde durulmaktadır. İçerisinde birçok disiplin barındıran sosyal bilgiler dersi değerler ve değerler eğitimi konusunda başı çekmektedir. Bu derste değerleri aktarmada edebi ürünlerden yararlanılabilir. Faydalanılacak ürünlerin başında da menkıbeler gelmektedir. Menkıbe, İslami veya tarihi kişiliklerin hayat hikâyeleri, olağanüstü davranışları şeklinde ifade edilebilir. Dolayısıyla sosyal bilgilerde değerlerle ilgili İslami, edebi, tarihi kişilerden istifade edilebilir. Yukarıdaki açıklamaya istinaden Osmanlı Devleti Dönemi’nde yaşamış Somuncu Baba’nın hayatının ve menkıbelerinin incelenmesi ihtiyacı duyulmuştur. Bu İslam âlimi Osmanlı’nın manevi mimarlarından biri olarak kabul edilmektedir. Somuncu Baba’nın öğrencisi Hacı Bayram-ı Veli’dir. Hacı Bayram’ın öğrencisi ise Akşemsettin’dir. Akşemsettin, Fatih Sultan Mehmet’in hocasıdır. Somuncu Baba’nın soyu peygamber efendimize kadar gitmektedir. Bu çalışmanın genel amacı, Somuncu Baba’nın menkıbelerinin sosyal bilgiler öğretim programındaki değerler açısından incelenmesidir. Ayrıca sosyal bilgiler öğretim programında bulunup Somuncu Baba’nın menkıbelerinde bulunmayan değerler de tespit edilecektir. Araştırmanın başka bir hedefi ise Somuncu Baba’nın menkıbelerinin sosyal bilgiler ders kitaplarında nasıl kullanılabileceğine ilişkin örnekler vermektir. Araştırmada, Somuncu Baba’nın hayatını, menkıbelerini ve değerleri anlatan kitaplar, tezler, makaleler ve sosyal bilgiler öğretim programı referans alınmıştır. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan doküman analiz tekniği, verilerin incelenmesinde ise betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, sosyal bilgiler öğretim programında yer alan on sekiz değerden (adalet, aile birliğine önem verme, bilimsellik, bağımsızlık, barış, çalışkanlık, dayanışma, duyarlılık, dürüstlük, eşitlik, özgürlük, estetik, sevgi, saygı, sorumluluk, tasarruf, vatanseverlik, yardımseverlik) on iki tanesinin doğrudan veya dolaylı yoldan Somuncu Baba’nın menkıbelerinde geçtiği görülmektedir. Bu değerler şöyledir: Sorumluluk, bilimsellik, estetik, sevgi, saygı, adalet, dayanışma, duyarlılık, dürüstlük, yardımseverlik, çalışkanlık ve vatanseverliktir. En çok bulguya ait değer sorumluluktur. Onun ardından çalışkanlık gelmektedir. Diğer değerler ise dengeli dağılmıştır. Bazı menkıbelerde birden fazla değer bulunmuştur. Programda yer alan aile birliğine önem verme, bağımsızlık, barış, eşitlik, özgürlük ve tasarruf değerlerine Somuncu Baba’nın menkıbelerinde ulaşılamamıştır. Araştırma neticesinde, Somuncu Baba’nın bazı menkıbelerinin sosyal bilgiler dersinde değer aktarımında faydalanılabileceği kanaatine varılmıştır. Çalışmada, Somuncu Baba’nın bazı menkıbelerindeki değerlerin sosyal bilgiler ders kitaplarında nasıl kullanılabileceğine yönelik etkinlik örneklerine yer verilmiştir. Araştırma sonucunda sosyal bilgilerde menkıbe kullanımıyla ilgili bazı öneriler sunulmuştur.
Yabancılara Türkçe öğretiminde Sabahattin Ali'nin "Pazarcı" ve "Arabalar Beş Kuruşa" hikâyelerinin A2 seviyesine uyarlanması
(Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2025) Koç Aydın, Nuriye; Uyanık, Osman
Edebiyatın karmaşık dokusu, kültürler arasında bir köprü görevi görerek toplumsal normlara, insan duygularına ve bir dilin zengin mirasına dair içgörüler sunar. Türk edebiyatında önemli bir isim olan Sabahattin Ali hem kendi zamanının tarihsel bağlamıyla hem de sıradan bireylerin deneyimleriyle derinden yankılanan eserler kaleme almıştır. “Pazarcı” ve “Arabalar Beş Kuruşa” isimli öykülerin Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi A2 seviyesi için uyarlanması, orijinal anlatıların özünü koruyarak edebî zenginliği erişilebilir bir dille buluşturan ve dil eğitimi için özgün bir model sunan bir çalışmadır. Dil, temalar ve karakter etkileşimlerini basitleştirerek eğitimciler Sabahattin Ali’nin anlatılarının özünü korurken öğrencileri etkili bir şekilde meşgul edebilirler. Bu tür uyarlamaların faydaları yalnızca kelime dağarcığı edinmenin ötesine geçmektedir; kültürel anlatılarla bir bağ kurar ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirebilir. Dil öğrencileri basitleştirilmiş ancak derin metinlere daldıkça, dil ve kültürün karmaşıklıklarında gezinmek için güçlendirilirler ve bu da edebiyatımıza ömür boyu değer vermeleri için ortam hazırlar. Bu şekilde, uyarlama süreci yalnızca eğitim amaçlarına hizmet etmekle kalmaz, aynı zamanda öğrencilerin kendi kimlikleri ve etraflarındaki dünya hakkında anlayışlarını da zenginleştirir.
