Yazar "Atan, İsmail" seçeneğine göre listele
Listeleniyor 1 - 1 / 1
Sayfa Başına Sonuç
Sıralama seçenekleri
Öğe Tarihi Hamam Yapılarındaki İşlevsel Sistemlerin Gelişimi ve Günümüz Teknolojisine Yansıması(Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2021) Atan, İsmail; Dişli, GülşenGiriş: Yıkanma ve temizlenme ihtiyacı tarih boyunca insanlık için temel gereksinimlerden biri olmuş, hamam yapıları da geçmişten günümüze bu ihtiyacının karşılandığı en önemli mekânlar olarak kullanılmıştır. Hamamlar fiziksel temizlikle birlikte ruhsal rahatlamaya da hizmet etmiş, tarihte ruh sağlığı ve psikolojik tedavi hizmeti veren hamam örnekleri de olmuştur. Çeşitli medeniyetler Antik çağdan başlayarak günümüze kadar sayısız hamam yapısı bırakmışlardır. Antik Yunan hamam örnekleri günümüze kadar gelemese de dünyada Roma dönemi hamam yapılarının sayısız örneği bulunmaktadır. Roma hamam yapıları kendinden sonra gelen Bizans, Selçuklu / Beylikler Dönemi, Osmanlı gibi diğer dönem hamam yapılarına öncülük etmiştir. Amaç: Bu yapıların verimli çalışabilmesi ve konforlu bir yıkanma / temizlenme olanağı sunabilmesi için ısıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma, temiz ve atık su istemleri, çatı ve yüzey akaçlama sistemlerinden oluşan çeşitli işlevsel sistem çözümleri geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Özellikle günümüzde halen kullanılmakta olan yerden ısıtmanın temelleri olan hypocaust sisteminin öncüsü Antik Yunan ve Roma hamamları olmuştur. Ancak, geçmişten günümüze kadar gelen bu sistemler tarihi hamam yapılarında büyük oranda tahrip olmuş, yok olmuş, unutulmaya yüz tutmuş ya da güncel sistemler ile yer değiştirilmiştir. Hamam yapıları da önemli ölçüde terk edilmiş, kullanılamaz duruma gelmiştir. Oysa ki, pasif yaşam koşullarının birer parçası olan bu işlevsel sistemlerin tanınırlığını arttırmak, restorasyon uygulamalarında korunmaları için ve günümüz teknolojilerine ışık tutmaları için önemli ve gereklidir. Her dönem kendinden önceki dönemden esinlenmiş ve kendinden sonra gelen döneme esin kaynağı olmuştur. Öyle ki, günümüzde dünyada yer alan birçok yapıda bu işlevsel sistemlerin yansımalarını ve hatta çok benzerleri uyarlanarak kullanılmaktadır. Bu devamlılığın kalıcı olabilmesi ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için bu araştırmanın konusu ve amacı olan farklı dönem hamam yapılarındaki işlevsel sistemlerin tanınırlığı ve farkındalığın arttırılması ve günümüz teknolojisine uyarlanma potansiyelinin araştırılması gereklidir. Kapsam: Araştırma kapsamında Roma, Bizans, Beylikler, Osmanlı dönemlerine ait, işlevsel sistemlerini büyük oranda koruyan, sırasıyla Ankara Roma (Caracalla) Hamamı, İstanbul Kartal Bizans Hamamı, Karaman Hatun Hamamı ve Konya Karapınar Valide Sultan Hamamı örneklem yapılar olarak seçilmiştir. Yöntem: Araştırmada öncelikle farklı dönem hamam yapılarına dair bilimsel literatür taranmış, yapıların tipoloji ve işlev sistemler bağlamında dönem özellikleri, benzerlikleri ve farklılıkları tespit edilmiştir. İl Kültür Envanterlerinin taraması yapılarak ve daha önce restorasyon kontrollüğü hizmeti esnasında kapsamlı inceleme olanağı olan dört hamam yapısı örneklem olarak seçilmiştir. Örneklem yapılarla ilgili Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Belediye arşivlerinde araştırma yapılmış, arazi çalışmaları ile de işlevsel sistemlerin tespit edilmesi sağlanmıştır. İkinci aşamada, tarihi hamam yapıları özelinde incelenen ve tespit edilen bu işlevsel sistemlerin, günümüz teknolojisine adaptasyonu potansiyeli; konum, şekil-form-biçim-yönelim, malzeme-yapım tekniği-boyut, çalışma prensibi yönleriyle incelenmiş, modern sistemler ve teknolojilerle karşılaştırmalı bir analizi yapılmıştır. Bulgular: Günümüz yapı ve teknolojilerinde kullanılan işlevsel sistem elemanları ve yapım sistemleri incelendiğinde, Antik Yunan’dan Osmanlıya kadar tarihi hamam yapılarında kullanılan işlevsel sistemlerin en az bir örneğinin geliştirilerek uyarlandığı anlaşılmaktadır. Bu yansımalarının, konum, malzeme, teknik, işçilik, form, boyut, çalışma prensibi gibi farklı yönlerden olabildiği, hamam yapılarındaki geleneksel teknolojinin enerji etkin çözüm önerilerinin günümüzde de farklı yapı türleri ve sistemlerde yoğun olarak kullanıldığı gözlenmiştir. Yine, farklı dönemlerde inşa edilen tarihi hamam yapılarında işlevsel sistemlerin kültürel etkileşimin bir sonucu olarak, birbirinden kısmi farklılıklar ve benzerlikler gösterdiği de anlaşılmıştır. Sonuç: Araştırma kapsamında tarihi hamam yapılarında işlevsel sistemlerinin tüm detaylarıyla ele alınmış olması, günümüz sürdürülebilir geleceğinin tasarlanmasında bir ilk adım olarak düşünülmektedir. Her geçen gün iklim değişikliği, çevre kirliliği ile birlikte karbon ayak izinin arttığı günümüzde, pasif yaşam koşullarına dair detay ve çözümlerin kullanıldığı bu geleneksel bilgi sistemlerinin yaygınlaştırılması ve aktif/ pasif yöntemlerle birlikte daha da geliştirilerek enerji etkin yapı tasarımlarında kullanılması, artık bir gereklilik değil, vazgeçilmez bir zorunluluk olmuştur.
