Tarihi Hamam Yapılarındaki İşlevsel Sistemlerin Gelişimi ve Günümüz Teknolojisine Yansıması
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/embargoedAccess
Özet
Giriş: Yıkanma ve temizlenme ihtiyacı tarih boyunca insanlık için temel gereksinimlerden biri olmuş, hamam yapıları da geçmişten günümüze bu ihtiyacının karşılandığı en önemli mekânlar olarak kullanılmıştır. Hamamlar fiziksel temizlikle birlikte ruhsal rahatlamaya da hizmet etmiş, tarihte ruh sağlığı ve psikolojik tedavi hizmeti veren hamam örnekleri de olmuştur. Çeşitli medeniyetler Antik çağdan başlayarak günümüze kadar sayısız hamam yapısı bırakmışlardır. Antik Yunan hamam örnekleri günümüze kadar gelemese de dünyada Roma dönemi hamam yapılarının sayısız örneği bulunmaktadır. Roma hamam yapıları kendinden sonra gelen Bizans, Selçuklu / Beylikler Dönemi, Osmanlı gibi diğer dönem hamam yapılarına öncülük etmiştir. Amaç: Bu yapıların verimli çalışabilmesi ve konforlu bir yıkanma / temizlenme olanağı sunabilmesi için ısıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma, temiz ve atık su istemleri, çatı ve yüzey akaçlama sistemlerinden oluşan çeşitli işlevsel sistem çözümleri geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Özellikle günümüzde halen kullanılmakta olan yerden ısıtmanın temelleri olan hypocaust sisteminin öncüsü Antik Yunan ve Roma hamamları olmuştur. Ancak, geçmişten günümüze kadar gelen bu sistemler tarihi hamam yapılarında büyük oranda tahrip olmuş, yok olmuş, unutulmaya yüz tutmuş ya da güncel sistemler ile yer değiştirilmiştir. Hamam yapıları da önemli ölçüde terk edilmiş, kullanılamaz duruma gelmiştir. Oysa ki, pasif yaşam koşullarının birer parçası olan bu işlevsel sistemlerin tanınırlığını arttırmak, restorasyon uygulamalarında korunmaları için ve günümüz teknolojilerine ışık tutmaları için önemli ve gereklidir. Her dönem kendinden önceki dönemden esinlenmiş ve kendinden sonra gelen döneme esin kaynağı olmuştur. Öyle ki, günümüzde dünyada yer alan birçok yapıda bu işlevsel sistemlerin yansımalarını ve hatta çok benzerleri uyarlanarak kullanılmaktadır. Bu devamlılığın kalıcı olabilmesi ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için bu araştırmanın konusu ve amacı olan farklı dönem hamam yapılarındaki işlevsel sistemlerin tanınırlığı ve farkındalığın arttırılması ve günümüz teknolojisine uyarlanma potansiyelinin araştırılması gereklidir. Kapsam: Araştırma kapsamında Roma, Bizans, Beylikler, Osmanlı dönemlerine ait, işlevsel sistemlerini büyük oranda koruyan, sırasıyla Ankara Roma (Caracalla) Hamamı, İstanbul Kartal Bizans Hamamı, Karaman Hatun Hamamı ve Konya Karapınar Valide Sultan Hamamı örneklem yapılar olarak seçilmiştir. Yöntem: Araştırmada öncelikle farklı dönem hamam yapılarına dair bilimsel literatür taranmış, yapıların tipoloji ve işlev sistemler bağlamında dönem özellikleri, benzerlikleri ve farklılıkları tespit edilmiştir. İl Kültür Envanterlerinin taraması yapılarak ve daha önce restorasyon kontrollüğü hizmeti esnasında kapsamlı inceleme olanağı olan dört hamam yapısı örneklem olarak seçilmiştir. Örneklem yapılarla ilgili Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Belediye arşivlerinde araştırma yapılmış, arazi çalışmaları ile de işlevsel sistemlerin tespit edilmesi sağlanmıştır. İkinci aşamada, tarihi hamam yapıları özelinde incelenen ve tespit edilen bu işlevsel sistemlerin, günümüz teknolojisine adaptasyonu potansiyeli; konum, şekil-form-biçim-yönelim, malzeme-yapım tekniği-boyut, çalışma prensibi yönleriyle incelenmiş, modern sistemler ve teknolojilerle karşılaştırmalı bir analizi yapılmıştır. Bulgular: Günümüz yapı ve teknolojilerinde kullanılan işlevsel sistem elemanları ve yapım sistemleri incelendiğinde, Antik Yunan’dan Osmanlıya kadar tarihi hamam yapılarında kullanılan işlevsel sistemlerin en az bir örneğinin geliştirilerek uyarlandığı anlaşılmaktadır. Bu yansımalarının, konum, malzeme, teknik, işçilik, form, boyut, çalışma prensibi gibi farklı yönlerden olabildiği, hamam yapılarındaki geleneksel teknolojinin enerji etkin çözüm önerilerinin günümüzde de farklı yapı türleri ve sistemlerde yoğun olarak kullanıldığı gözlenmiştir. Yine, farklı dönemlerde inşa edilen tarihi hamam yapılarında işlevsel sistemlerin kültürel etkileşimin bir sonucu olarak, birbirinden kısmi farklılıklar ve benzerlikler gösterdiği de anlaşılmıştır. Sonuç: Araştırma kapsamında tarihi hamam yapılarında işlevsel sistemlerinin tüm detaylarıyla ele alınmış olması, günümüz sürdürülebilir geleceğinin tasarlanmasında bir ilk adım olarak düşünülmektedir. Her geçen gün iklim değişikliği, çevre kirliliği ile birlikte karbon ayak izinin arttığı günümüzde, pasif yaşam koşullarına dair detay ve çözümlerin kullanıldığı bu geleneksel bilgi sistemlerinin yaygınlaştırılması ve aktif/ pasif yöntemlerle birlikte daha da geliştirilerek enerji etkin yapı tasarımlarında kullanılması, artık bir gereklilik değil, vazgeçilmez bir zorunluluk olmuştur.
Introduction: The need for washing and cleaning has been one of the basic needs for humanity throughout history, and baths have been used as the most important places where this need is met from past to present. Baths have also served spiritual relaxation along with physical cleaning, and there have been examples of baths providing mental health and psychological treatment services in history. Various civilizations have left countless baths starting from the Ancient Age to the present day. Although examples of Ancient Greek baths have not survived, there are countless examples of Roman baths in the world. Roman baths pioneered the bath buildings of other periods, such as Byzantine, Seljuk / Principalities Period, and Ottoman Empire. Aim: Various functional system solutions including heating, cooling, ventilation, lighting, clean and wastewater systems, roof and surface drainage systems have been developed and used for these buildings to work efficiently and provide a comfortable washing/cleaning opportunity. Ancient Greek and Roman baths were the pioneers of the hypocaust system, which is the basis of underfloor heating, which is still in use today. However, these systems, which have survived from the past to the present, have been largely destroyed, demolished, forgotten, or replaced with current systems in historical bath buildings. The bath buildings have also been abandoned to a large extent and become unusable. However, it is important and necessary to increase the recognition of these functional systems, which are part of passive living conditions, for their preservation in restoration applications and to adjust today's technologies. Each period was inspired by previous periods and became a source of inspiration for the period that came after it. Thus, in many buildings in the world today, the reflections of these functional systems and even very similar ones are used by adapting them. For this continuity to be permanent and to be transferred to future generations, it is necessary to increase the recognition and awareness of the functional systems in the bath buildings of different periods, which is the subject and purpose of this research, and to investigate the potential for adaptation to today's technology. Scope: Within the scope of the research, Ankara Roman (Caracalla) Bath, İstanbul Kartal Byzantine Bath, Karaman Hatun Bath, and Konya Karapınar Valide Sultan Bath, which have largely preserved their functional systems from Roman, Byzantine, Principalities, and Ottoman periods, were chosen as case studies. Methods: In the research, first, the scientific literature on the bath buildings of different periods was scanned, and the period features, similarities, and differences were determined in the context of the typology and functional systems of the buildings. By scanning the Provincial Cultural Inventories, four case study baths were selected, which had the opportunity to be examined in detail during the restoration supervision service. Research has been carried out in the archives of the Directorate General of Foundations, Ministry of Culture and Tourism, and Municipality regarding the case study buildings, and functional systems have been determined by field studies. In the second stage, the adaptation potential of these functional systems, which were examined and determined in the historical baths, to today's technology; position, shape-form- orientation, material-construction technique-size, working principle aspects were analyzed and a comparative analysis was made with modern systems and technologies. Findings: When the functional system elements and construction systems used in today's buildings and technologies are examined, it is understood that at least one example of the functional systems used in historical baths from Ancient Greece to the Ottoman Empire was developed and adapted. It has been observed that these reflections can be from different aspects such as location, material, technique, workmanship, form, size, working principle, and that the energy-efficient solution proposals of traditional technology in historic baths are used intensively in different building types and systems today. It has also been understood that the functional systems in historical baths built in different periods show partial differences and similarities from each other because of cultural interaction. Results: Within the scope of the research, the fact that the functional systems of the historical bath are discussed in detail is considered as a first step in designing today's sustainable future. In today's world, where the carbon footprint is increasing day by day with climate change and environmental pollution, the dissemination of these traditional information systems, which use details and solutions for passive living conditions, and their use in energy-efficient building designs by further developing them with active/passive methods is no longer a necessity, but it has been an indispensable obligation.
Introduction: The need for washing and cleaning has been one of the basic needs for humanity throughout history, and baths have been used as the most important places where this need is met from past to present. Baths have also served spiritual relaxation along with physical cleaning, and there have been examples of baths providing mental health and psychological treatment services in history. Various civilizations have left countless baths starting from the Ancient Age to the present day. Although examples of Ancient Greek baths have not survived, there are countless examples of Roman baths in the world. Roman baths pioneered the bath buildings of other periods, such as Byzantine, Seljuk / Principalities Period, and Ottoman Empire. Aim: Various functional system solutions including heating, cooling, ventilation, lighting, clean and wastewater systems, roof and surface drainage systems have been developed and used for these buildings to work efficiently and provide a comfortable washing/cleaning opportunity. Ancient Greek and Roman baths were the pioneers of the hypocaust system, which is the basis of underfloor heating, which is still in use today. However, these systems, which have survived from the past to the present, have been largely destroyed, demolished, forgotten, or replaced with current systems in historical bath buildings. The bath buildings have also been abandoned to a large extent and become unusable. However, it is important and necessary to increase the recognition of these functional systems, which are part of passive living conditions, for their preservation in restoration applications and to adjust today's technologies. Each period was inspired by previous periods and became a source of inspiration for the period that came after it. Thus, in many buildings in the world today, the reflections of these functional systems and even very similar ones are used by adapting them. For this continuity to be permanent and to be transferred to future generations, it is necessary to increase the recognition and awareness of the functional systems in the bath buildings of different periods, which is the subject and purpose of this research, and to investigate the potential for adaptation to today's technology. Scope: Within the scope of the research, Ankara Roman (Caracalla) Bath, İstanbul Kartal Byzantine Bath, Karaman Hatun Bath, and Konya Karapınar Valide Sultan Bath, which have largely preserved their functional systems from Roman, Byzantine, Principalities, and Ottoman periods, were chosen as case studies. Methods: In the research, first, the scientific literature on the bath buildings of different periods was scanned, and the period features, similarities, and differences were determined in the context of the typology and functional systems of the buildings. By scanning the Provincial Cultural Inventories, four case study baths were selected, which had the opportunity to be examined in detail during the restoration supervision service. Research has been carried out in the archives of the Directorate General of Foundations, Ministry of Culture and Tourism, and Municipality regarding the case study buildings, and functional systems have been determined by field studies. In the second stage, the adaptation potential of these functional systems, which were examined and determined in the historical baths, to today's technology; position, shape-form- orientation, material-construction technique-size, working principle aspects were analyzed and a comparative analysis was made with modern systems and technologies. Findings: When the functional system elements and construction systems used in today's buildings and technologies are examined, it is understood that at least one example of the functional systems used in historical baths from Ancient Greece to the Ottoman Empire was developed and adapted. It has been observed that these reflections can be from different aspects such as location, material, technique, workmanship, form, size, working principle, and that the energy-efficient solution proposals of traditional technology in historic baths are used intensively in different building types and systems today. It has also been understood that the functional systems in historical baths built in different periods show partial differences and similarities from each other because of cultural interaction. Results: Within the scope of the research, the fact that the functional systems of the historical bath are discussed in detail is considered as a first step in designing today's sustainable future. In today's world, where the carbon footprint is increasing day by day with climate change and environmental pollution, the dissemination of these traditional information systems, which use details and solutions for passive living conditions, and their use in energy-efficient building designs by further developing them with active/passive methods is no longer a necessity, but it has been an indispensable obligation.
Açıklama
Yüksek Lisans Tezi
Anahtar Kelimeler
Tarihi hamam yapıları, İşlevsel sistemler, Antik Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu ve Beylikler, Osmanlı, Pasif yaşam koşulları, Enerji etkin yapı tasarımı, Historical baths, Functional systems, Ancient Greece, Rome, Byzantium, Seljuks and Principalities, Ottoman, Passive living conditions, Eenergy-efficient building design
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Atan, İ. (2021). Tarihi hamam yapılarındaki işlevsel sistemlerin gelişimi ve günümüz teknolojisine yansıması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Konya.
