Sultan Veled'in tasavvufi görüşlerinde öne çıkan kavramlar: Metinler arası bir inceleme

Sultan Veled, 13. asırda Konya’da yaşamış olan büyük sûfî Mevlânâ Celâleddin Rûmî‟nin oğlu, halifesi ve fikirlerinin en önemli temsilcisidir. Mevlânâ’nın düşünceleri çerçevesinde şekillenen Mevlevîyye’nin bir tarikat olarak teşekkül etmesini sağlamıştır. Çalışmamız Sultan Veled’in hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşlerini kapsamaktadır. Tezde hayatı, eserleri ve yaşadığı döneme ait bilgiler verildikten sonra Sultan Veled’in Mevlevîliğe katkıları ele alınmıştır. Tasavvufî görüşlerinin açıklandığı bölümde onun tasavvuf anlayışı, dine genel olarak bakışına ilişkin fikirleri sûret ve mânâ cihetinden ele alınmış; bu doğrultuda Sultan Veled’in hayat felsefesinin temelini oluşturan din anlayışı ortaya konmuştur. Daha sonra tasavvufî görüşleri amelî ve nazarî çerçevede iki başlık halinde sunulmuştur. Amelî tasavvuf anlayışı çerçevesinde Sultan Veled’in ibadetlerin zahirî ve batınî yönleriyle ilgili görüşlerine yer verilmiştir. Ardından bir tarîkatın bânîsi olarak onun seyr ü sülûk hakkındaki görüşleri, kavramlar ve eylemler şeklinde iki başlık altında açıklanmıştır. Mevlevîlik’te zikir, mukabele ve semâ’da bu kapsamda ele alınmıştır. Sultan Veled’in daha çok mânâya dönük ve nazarî perspektifteki görüşleri onun tasavvufî görüşlerinin diğer yarısını oluşturmaktadır. Nazarî tasavvufla bağlantılı görüşlerinin ele alındığı bölüm, hakîkat ve marifet olmak üzere iki başlık altıda ele alınmıştır. Sultan Veled’in hakîkate ilişkin görüşleri başlığı altında varlık ve varlığın ifadesi ile alakalı görüşler incelenmişken, marifete ilişkin görüşleri başlığı altında; bilgi, ilim ve marifet ayrımına ilişkin fikirleri de açıklanmıştır. Sultan Veled’in nur hiyerarşisi, nur, zulmet ve nâr kavramlarına verdiği mânâlar dikkat çekici niteliktedir. Aynı zamanda marifete erişme yöntemlerini; duyu organlarından başlayarak, akıl, ilham, keşf ve aşk ekseninde değerlendiren Sultan Veled’in marifete ilişkin görüşleri zahirî bilgiden, batınî bilgiye doğru bir yükseliş doğrultusundadır.

Sultan Walad is the son, caliph and most important representative of the ideas of the great Sufi j al l al-dīn al-Rūmī, who lived in Konya in the 13th century. He ensured that the Mawlawiyya, which was shaped within the framework of Mawlana's ideas, was established as a religious order. Our study covers Sultan Walad‟s life, works and sufi thought. First, after providing information about his life, works and the period he lived in, Sultan Walad‟s contributions to Mawlawi order are discussed. In the section where his sufi views are explained, his understanding of Sufism, his general view of religion are discussed in terms of form and meaning; in this direction, Sultan Walad‟s understanding of religion, which forms the basis of his philosophy of life, is revealed. Then, his Sufi views are presented under two headings in practical and theoretical frameworks. Within the framework of practical Sufism, Sultan Walad‟s thought on the external and internal aspects of worships in the s h arī a plane are included. Then, as the founder of a religious order, his views on the concepts of al sayr wa-l-sulûk are explained under two headings as concepts and actions. Dhikr, muqabala and samâ‟ in Mawlawi order are also discussed within this scope. Sultan Walad‟s views, which we regarded as more theoretical and focused on meaning, constitute the other half of his Sufi views. The section in which we examine his views on theoretical Sufism is analyzed under two headings: Haqîqa and ma‟rifa. While Sultan Walad‟s perspectives on truth are examined under the heading of his perspectives on existence and the expression of existence, his ideas on the distinction between knowledge, science and ma‟rifa are also explained under the heading of his views on ma‟rifa. The meanings Sultan Walad gives to the concepts of the hierarchy of noor, noor, zulmat and nar are remarkable. At the same time, Sultan Walad beginning with the sensory faculties and progressing through reason, inspiration (ilh m), unveiling (kashf), and love ( ishq) from outward knowledge ( ilm al-ẓ hir) to inward, esoteric understanding ( ilm al-b ṭin).