Mimaride hakikat mekan ilişkisine eleştirel yaklaşım: Parantezde mekan
| dc.authorid | 0000-0001-6762-3665 | |
| dc.contributor.advisor | Arat, Yavuz | |
| dc.contributor.author | Sayar, Gevher | |
| dc.date.accessioned | 2025-08-19T07:58:49Z | |
| dc.date.available | 2025-08-19T07:58:49Z | |
| dc.date.issued | 2025 | |
| dc.date.submitted | 2025 | |
| dc.department | NEÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı | |
| dc.description | Doktora Tezi | |
| dc.description.abstract | Mekan hem insanın kendi yaşamı boyunca aralıksız bir biçimde deneyimlediği hem de insanlık tarihi ve mimarlık tarihi boyunca varlığını hep sürdürmüş olan bir kavramdır. Bu kavram birçok farklı disiplin tarafından yorumlanmış ve sayısız görüş dile getirilmiştir. Mekan her dönemin paradigmasına göre farklı biçimlerde tanımlanmıştır. Son yüzyılda değişen yaşam koşulları, küreselleşmenin ve neoliberal ekonominin getirdiği hızla tüketilen/yenilenen gereksinimler ve paradigma kaymaları ile mekan üretim biçimi hızla yön değiştirerek başkalaşmıştır. Çalışma kapsamında 21. yüzyılın paradigması olarak Post Hakikat Dönem kabul edilmiştir. Bu dönem ile birlikte postmodernizmden itibaren ele alınmaya başlanan gerçeklik ve hakikat kavramları yeni bir boyuta ulaşmış; gerçeklik ve hakikatin yerini söylemler almıştır. Tez kapsamında mekan kavramı ve bu kavramın Post Hakikat Dönem ile kurduğu ilişki incelenmiştir. Bu bağlamda çalışma postmodernizmden sonra yoğun eleştirilen mimarlık ortamında mekan üretimine etki eden yeni dinamikleri ortaya koyarak oluşabilecek olumlu gelecek senaryoları için bir aralık açmayı, bu aralığı oluştururken disiplinler arası diyalogla 21. yüzyılın paradigmasının etkili şekilde eleştirilebilmesi için kavramsallaştırılarak mimarlık ortamına aktarılmasını, Post Hakikat Dönemin mekan üretimindeki pozisyon ve potansiyellerini tespit ederek tartışma ortamı oluşturmayı amaçlamıştır. Tezde üç katmanlı bir söküm üzerinden bir izlek oluşturulmuştur. İlk katmanda postmodern dönemde mekan üretim biçimlerinin nasıl olduğunu tespit edebilmek için dönemin kuramları üzerinden bir söküm yapılmıştır. Bu kuramlar arasından seçilenler Post Hakikat Dönem ile bağlantılı olabilecekler ve mekan üzerine söylem geliştirilenler ile sınırlandırılmıştır. Sökümün sonucunda döneme yön veren unsurlar (teknoloji, imaj ve söylem) ve bu dönemde kullanılan araçlar üzerinden temalar (siyasi, hedonizm, sırada/günlük ve deney(im)sel) belirlenmiştir. İkinci katmanda Post Hakikat Dönem kavramsallaştırılmaya çalışılmış; bu dönemi oluşturan etmenler üzerinden dönemin dinamikleri (teknoloji, manipülasyon ve propaganda, gerçek yerine kullanılanlar, teyit ve fanatizm) elde edilmiştir. Bu doğrultuda mekanın gerçek ve hakikat bağlamında aldığı pozisyonlar üzerine bir tartışma başlatılmıştır. Post Hakikat Dönemin mekanı ise [mekan] olarak adlandırılmıştır. Üçüncü katmanda ise postmodern döneme yön veren unsurlar örneklendirilerek belirlenen dinamikler üzerinden [mekan]ın sökümü gerçekleştirilmiş; seçilen örnekler siyasi [mekan], hedonist [mekan], günlük [mekan] ve deneyim(sel) [mekan]lar olarak ele alınmıştır. Siyasi [mekan] başlığında Neom-The Line ve Kanal İstanbul projeleri; Hedonist [mekan] başlığında Galataport İstanbul ve Land of Legends projeleri incelenmiştir. Günlük [mekan] başlığı Post Hakikat Dönemin, günlük hayatın rutininde kullanılan konuta ne kadar sızdığını gözlemleyebilmek için konut örnekleri üzerinden değerlendirilmiştir. Deneyim(sel) [mekan]ar ise deneyimlenme fırsatı bulunan ve bağlamının öncüsü olanlar ile v sınırlandırılmıştır. Sonuç olarak [mekan]lar aralıklı sınırsız, kesintili, üretilmeden tüketilen, üretildiğinde de vaatleri ile uyuşmayan, üreticisinin ihtiyacına göre dinamik bir pozisyon alan, izleyicinin algıları aracılığıyla var olan, teknoloji özellikle en büyük aracı ve sorunsalı yeni medya olan, etik ilkeleri önemsemeyerek manipülasyon ve propaganda gibi söylemler aracılığıyla varmış gibi algılanan, rasyonellik yerine fanatizmin ön planda olduğu, bir kimlik vaadi sunarak dijital alegoride izleyici konumundaki bireye bir topluluğa dahil olma imkanı sağlayan, teyit alarak algılar oluşturan ama ne ontolojik gerçekliği ne de epistemolojik hakikati önemsenmeyen gerçek yerine kullanılan hiper gerçek görüntüler ve simülasyonların söylemleri desteklediği mekanlardır. Bu mekanlarda izleyici konumuna geçmiş birey deneyimleyici bireye dönüştüğü anda mekan paranteze alınsa da yepyeni bir gerçeklik oluşturarak hakikatin de çoğullaşmasına imkan sağlayabilmektedir; fakat bu noktada bireyin aldığı pozisyona göre tüketim dünyasının bir metasına dönüşme potansiyeli de bulunmaktadır. Bu dönemin olumlu bir geleceğe dönüşebilmesi için dönemi oluşturan tüm dinamikler paranteze alınarak özellikle tasarımcıların bağımsız bir biçimde kendi hakikatlerini üretebilmeleri ve deneyimleyici bireylerin de sorgulayarak mekanı içkin bir hale dönüştürmeleri gerekmektedir. Son olarak [mekan]lar siyasilerin, gücü elinde tutanların ve söylemlerin mekanlarıdır. | |
| dc.description.abstract | Space is a concept that human beings experience continuously throughout their lives and has always existed throughout human history and the history of architecture. This concept has been interpreted by many different disciplines and countless opinions have been expressed. Space has been defined in different ways according to the paradigm of each period. In the last century, with changing living conditions, rapidly consumed/renewed needs brought about by globalization and neoliberal economy, and paradigm shifts, the way of producing space has rapidly changed direction and metamorphosed. Within the scope of the study, the Post Truth Era is accepted as the paradigm of the day. With this period, the concepts of reality and truth, which have been discussed since postmodernism, have reached a new dimension; reality and truth have been replaced by discourses. Within the scope of the thesis, the concept of space and the relationship between this concept and the Post-Truth Era are analyzed. In this context, the study aims to open an interval for positive future scenarios that may occur by revealing the new dynamics affecting the production of space in the architectural environment, which has been heavily criticized after postmodernism, to transfer it to the architectural environment by conceptualizing it in order to effectively criticize the paradigm of the day with interdisciplinary dialogue while creating this interval, and to create a discussion environment by identifying the position and potentials of the Post Truth Era in the production of space. In this thesis, a three-layered dismantling is used. In the first layer, a dismantling was made through the theories of the period in order to determine how the forms of space production were in the postmodern period. The theories chosen among these theories were limited to those that could be related to the Post-Truth Era and those that developed discourse on space. As a result of the deconstruction, themes (political, hedonism, mundane/daily and experiential) were identified through the elements shaping the period (technology, image and discourse) and the tools used in this period. In the second layer, the PostTruth Era was conceptualized; the dynamics of the period (technology, manipulation and propaganda, substitutes for truth, confirmation and fanaticism) were obtained through the factors that constitute this period. In this direction, a discussion was initiated on the positions of space in the context of truth and reality. The space of the Post-Truth Era was named [space]. In the third layer, the elements shaping the postmodern period were exemplified and the [space] was dismantled through the dynamics determined; the selected examples are political [space], hedonistic [space], ordinary/everyday [space] and experiential [space]. Neom-The Line and Canal Istanbul projects are analyzed under the heading of Political [space]; Galataport Istanbul and Land of Legends projects are analyzed under the heading of Hedonist [space]. vii Ordinary/everyday [space] was evaluated through housing examples in order to observe how much the Post-Truth Era has infiltrated the housing used in the routine of daily life. Experience(sel) [spaces] are limited to those that have the opportunity to be experienced and are the pioneers of their context. As a result, [spaces] are intermittent, unlimited, intermittent, consumed without being produced, incompatible with their promises when produced, taking a dynamic position according to the needs of their producers, existing through the perceptions of the audience, technology, especially new media, being the biggest tool and problematic, perceived as if they exist through discourses such as manipulation and propaganda by ignoring ethical principles, These are places where fanaticism is at the forefront instead of rationality, where hyper-real images and simulations support the discourse by offering the individual in the position of the audience in the digital allegory by offering the promise of an identity, where hyper-real images and simulations are used instead of reality, which creates perceptions by receiving confirmation, but neither ontological reality nor epistemological truth is ignored. As soon as the individual who has become a spectator in these spaces turns into an experiencer, even if the space is bracketed, it can create a brand new reality and allow for the pluralization of truth; but at this point, depending on the position taken by the individual, there is also the potential to turn into a commodity of the world of consumption. In order for this period to turn into a positive future, all the dynamics that make up the period should be bracketed and especially designers should be able to produce their own truths independently and experiencing individuals should question and transform the space into an immanent state. Finally, [spaces] are the spaces of politicians, those who hold power and discourses. | |
| dc.identifier.citation | Sayar, G. (2025). Mimaride hakikat mekan ilişkisine eleştirel yaklaşım: Parantezde mekan. (Yayımlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Konya. | |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/20.500.12452/19632 | |
| dc.language.iso | tr | |
| dc.publisher | Necmettin Erbakan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü | |
| dc.relation.publicationcategory | Tez | |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/embargoedAccess | |
| dc.subject | Gerçeklik | |
| dc.subject | Hakikat | |
| dc.subject | [Mekan] | |
| dc.subject | Mekan Üretimi | |
| dc.subject | Post Hakikat Dönem | |
| dc.subject | Postmodernizm | |
| dc.subject | Siyaset | |
| dc.subject | Söylem | |
| dc.subject | Reality | |
| dc.subject | Truth | |
| dc.subject | [Space] | |
| dc.subject | Space Production | |
| dc.subject | Post Truth Era | |
| dc.subject | Postmodernism | |
| dc.subject | Politics | |
| dc.subject | Discourse | |
| dc.title | Mimaride hakikat mekan ilişkisine eleştirel yaklaşım: Parantezde mekan | |
| dc.title.alternative | A critical approach to the relationship between truth and space i̇n architecture: Post truth architecture | |
| dc.type | Doctoral Thesis |
