Safeviliğin oluşumu, şiileşmesi ve diğer tarikatlara bakışı
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2023
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bugünkü İran coğrafyasının Şiileşmesini sağlayan Safevi Devleti'nin temelleri Sünni-Şafii çizgide olduğu bilinen Erdebil Tekkesi'ne dayanmaktadır. 13.yüzyılda ortaya çıkan tekke zaman içerisinde çok büyük bir nüfuza sahip olup dönemindeki devletlerin de saygısını kazanmıştır. Hoca Ali döneminden itibaren Anadolu'da da tanınır hale gelen tekke, Şeyh Cüneyd'in Anadolu'ya gelip burada gerçekleştirdiği faaliyetler ve Akkoyunlularla kurduğu akrabalıkla kazandığı nüfuzunu kullanarak kısa bir sürede Kızılbaş Türkmenlerden iyi bir ordu kurmayı başarmıştır. Artık Safeviyye tarikatı siyasi yöne evrilmiş tarikatta devlet kurma fikri oluşmuştur. Şeyh Hoca ile başlayan ve Şah İsmail'in tarikatın başına geçmesine kadar ki zaman diliminde Kızılbaş Türkmenlerin tarikata katılmasıyla geleneksel tarikat anlayışından farklı bir hareket olumuştur. Özellikle Şeyh Haydar zamanında geleneksel tarikat anlayışına karşı bu yeni hareket galip gelmiştir. Artık tarikatın akıl hocaları Lahican sufileri olarak bilinen Türkmen babalarıdır. Tekkeden devlete giden süreçte Kızılbaş Türkmenler önemli görevler üstlenerek Safevi Devleti'nin kurulmasına yardımcı olmuşlardır. Şah İsmail ile birlikte devlet kurmayı başaran tekke, resmi mezhep olarak Şii/İmamiyye mezhebini tercih etmiştir. Bölgeye getirilen Şii ulema ile yeni kurulan devlet anlayışında farklılıklar oluşmaya başlamıştır. Sonrasında tasavvufa karşı menfi bir tutum sergilenmiş, devlete karşı gözüken tüm tarikatlar takibata uğramıştır. Komşu devletler ile özellikle Osmanlı Devleti ile girilen savaş Şii-Sünni mücadelesine dönüşmüştür. Devlet kurmayı başaran Safeviyye tarikatı, kurulduğu coğrafyada ve diğer bölgelerde adından söz ettirmiş hatta günümüz İran Devleti'nin temellerinin atılmasına katkı sağlamıştır.
The foundations of the Safavid State, which enabled the Shi'iteisation of today's Iranian geography, are based on the Ardabil Tekke, which is known to be Sunni-Shafii. Emerging in the 13th century, the tekke had a great influence in time and gained the respect of the states of its period. The tekke, which became known in Anatolia from the period of Hodja Ali, succeeded in establishing a good army of Kizilbash Turkmens in a short period of time by using the influence gained through the activities of Sheikh Junaid in Anatolia and his kinship with the Akkoyunlu. From now on, the Safaviyya sect evolved into a political orientation and the idea of establishing a state was formed in the sect. In the period starting with Sheikh Khoja and until Shah Ismail became the head of the sect, a movement different from the traditional sect understanding was formed with the participation of Kizilbash Turkmens to the sect. Especially during the time of Sheikh Haydar, this new movement prevailed against the traditional sect understanding. From now on, the mentors of the order were Turkmen fathers known as Lahijan Sufis. In the process from tekke to state, Kizilbash Turkmens assumed important roles and helped the establishment of the Safavid State. The tekke, which succeeded in establishing a state with Shah Ismail, preferred the Shiite/Imamiyya sect as the official sect. Afterwards, differences began to emerge in the understanding of the newly established state with the Shiite ulema brought to the region. Afterwards, an unfavourable attitude towards Sufism was displayed and all sects that appeared to be against the state were persecuted. The war with neighbouring states, especially with the Ottoman Empire, turned into a Shiite-Sunni struggle. The Safaviyya sect, which succeeded in establishing a state, made a name for itself in the geography where it was founded and in other regions, and even contributed to laying the foundations of today's Iranian State.
The foundations of the Safavid State, which enabled the Shi'iteisation of today's Iranian geography, are based on the Ardabil Tekke, which is known to be Sunni-Shafii. Emerging in the 13th century, the tekke had a great influence in time and gained the respect of the states of its period. The tekke, which became known in Anatolia from the period of Hodja Ali, succeeded in establishing a good army of Kizilbash Turkmens in a short period of time by using the influence gained through the activities of Sheikh Junaid in Anatolia and his kinship with the Akkoyunlu. From now on, the Safaviyya sect evolved into a political orientation and the idea of establishing a state was formed in the sect. In the period starting with Sheikh Khoja and until Shah Ismail became the head of the sect, a movement different from the traditional sect understanding was formed with the participation of Kizilbash Turkmens to the sect. Especially during the time of Sheikh Haydar, this new movement prevailed against the traditional sect understanding. From now on, the mentors of the order were Turkmen fathers known as Lahijan Sufis. In the process from tekke to state, Kizilbash Turkmens assumed important roles and helped the establishment of the Safavid State. The tekke, which succeeded in establishing a state with Shah Ismail, preferred the Shiite/Imamiyya sect as the official sect. Afterwards, differences began to emerge in the understanding of the newly established state with the Shiite ulema brought to the region. Afterwards, an unfavourable attitude towards Sufism was displayed and all sects that appeared to be against the state were persecuted. The war with neighbouring states, especially with the Ottoman Empire, turned into a Shiite-Sunni struggle. The Safaviyya sect, which succeeded in establishing a state, made a name for itself in the geography where it was founded and in other regions, and even contributed to laying the foundations of today's Iranian State.
Açıklama
Doktora Tezi
Anahtar Kelimeler
Şiilik, Safevilik, Tasavvuf, Kızılbaş, Erdebil Tekkesi, İmamiyye, Shiism, Safavism, Sufism, Kizilbash, Ardabil Tekke, Imamiyya
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Tanış, İ. (2023). Safeviliğin oluşumu, şiileşmesi ve diğer tarikatlara bakışı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Konya.
