Evde yaşayan yaşlıların diyet ile demir alımlarının bilişsel fonksiyonları, depresyon düzeyleri ve iştah durumları üzerine etkisi

Bu çalışma, evde yaşayan yaşlı bireylerin diyet ile demir alım düzeylerinin bilişsel fonksiyonları, depresyon düzeyleri ve iştah durumları üzerine etkisini araştırmak amacıyla yapılmış kesitsel nitelikte bir çalışmadır. Çalışmaya, Eskişehir ilinde, evde yaşayan 65 yaş ve üzeri 84 gönüllü kadın ve erkek yaşlı birey katılmıştır. Çalışmada, sosyodemografik özellikler formu, antropometrik ölçümler, Geriatrik Depresyon Ölçeği Kısa Form (GDÖ-15), Basitleştirilmiş Beslenme İştahı Anketi (SNAQ), Mini Nütrisyonel Değerlendirme Formu Kısa Test (MNA-SF) ve Standardize Mini Mental Test (SMMT) ve 24 saatlik geriye dönük besin tüketim kaydı veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Veriler, araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yöntemiyle alınmıştır. Araştırmaya katılan bireylerin 51’i kadın, 33’ü erkek olup; katılımcıların yaş ortalaması 70,4±6,54 yıl olarak belirlenmiştir. Cinsiyete göre diyet demir alımları karşılaştırıldığında; kadın katılımcıların %52,9’unun ve erkek katılımcıların %33,3’ünün yetersiz demir aldığı saptanmıştır (p>0,05). Ayrıca diyet ile demir alım düzeylerinin, katılımcıların sosyodemografik özellikleri ve antropometrik ölçümleri üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Günlük enerji ve besin ögesi alım miktarları değerlendirildiğinde; yeterli demir alan katılımcıların enerji, protein, karbonhidrat, yağ ve lif alımı ile mikrobesin ögelerinden E vitamini, B1 vitamini, B2 vitamini, B6 vitamini, B12 vitamini, potasyum, kalsiyum, magnezyum, fosfor ve çinko alımlarının daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0,05). Yeterli ve yetersiz demir alan katılımcıların GDÖ-15 VE SMTT puan ve sonuçlarının benzer olduğu ve demir alımının depresyon durumları ile bilişsel fonksiyonlarını etkilemediğini göstermektedir (p>0,05). Beslenme durumları değerlendirildiğinde yetersiz demir alan katılımcıların MNA-SF puanı (13,0±1,25) yeterli demir alan katılımcıların puanından (13,6±1,12) düşük bulunmuş ancak nütrisyon riski açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır. İştah durumları değerlendirildiğinde; yetersiz demir alan katılımcıların SNAQ puan (15,0±1,84) yeterli demir alan katılımcılardan (16,0±2,01) düşük bulunmuştur (p>0,05). Ancak demir alım düzeylerinin son 6 ay içinde en az %5 vücut ağırlığı kaybı riskini arttırmadığı saptanmıştır. Ölçek puanları arasındaki ilişki değerlendirildiğinde; yetersiz demir alan katılımcılarda GDÖ-15 ile MNA-SF ve GDÖ-15 ile SMMT arasında orta düzeyde negatif yönlü anlamlı ilişki saptanmıştır. Yeterli demir alan katılımcılarda ise GDÖ-15 ile SMMT arasında zayıf düzeyde negatif yönlü anlamlı ilişki bulunmuştur. Her iki grupta da geriatrik depresyon puanı arttıkça bilişsel puanlarının anlamlı düzeyde azaldığı belirlenmiştir. Sonuç olarak, yaşlı bireylerde yetersiz demir alımı; bireylerin beslenme durumları ve iştahını etkileyebileceğini göstermektedir. Ayrıca depresyon düzeyleri bireylerin beslenme durumları ve bilişsel fonksiyonları ile ilişkili olabileceği gösterilmiştir. Bu doğrultuda; yaşlı bireylerin düzenli beslenme taramaları yapılmalı, özellikle yetersiz demir alımı olan bireylerin iştah ve malnütrisyon düzeyleri değerlendirilmelidir. Aynı zamanda multidisipliner bir sağlık yaklaşımı ile yaşlıların sağlığı bütüncül değerlendirilmelidir.

This cross-sectional study was conducted to investigate the effects of dietary iron intake levels on cognitive functions, depression levels, and appetite status in elderly individuals living at home. A total of 84 voluntary elderly individuals (51 women and 33 men), aged 65 years and older, residing in Eskişehir province, participated in the study. Data collection tools included a sociodemographic characteristics form, anthropometric measurements, the Geriatric Depression Scale–Short Form (GDS-15), the Simplified Nutritional Appetite Questionnaire (SNAQ), the Mini Nutritional Assessment–Short Form (MNA-SF), the Standardized Mini-Mental Test (SMMT), and a 24-hour dietary recall. Data were collected by the researcher through face-to-face interviews. The mean age of the participants was 70,4±6,54 years. When dietary iron intake was compared by gender, it was found that 52,9% of female and 33,3% of male participants had inadequate iron intake (p>0,05). Furthermore, dietary iron intake levels did not significantly affect participants sociodemographic characteristics or anthropometric measurements (p>0,05). Evaluation of daily energy and nutrient intake revealed that participants with adequate iron intake had significantly higher intakes of energy, protein, carbohydrates, fat, fiber, and micronutrients such as vitamin E, vitamin B1, vitamin B2, vitamin B6, vitamin B12, potassium, calcium, magnesium, phosphorus, and zinc (p<0,05). . GDS-15 and SMMT scores were found to be similar between participants with adequate and inadequate iron intake, indicating that iron intake did not significantly affect depression status or cognitive function (p>0,05). Although the MNA-SF score of participants with inadequate iron intake (13,0±1,25) was lower than that of those with adequate intake (13,6±1,12), this difference was not statistically significant in terms of nutritional risk. Regarding appetite, SNAQ scores of participants with inadequate iron intake (15,0±1,84) were significantly lower than those of participants with adequate intake (16,0±2,01) (p<0,05); however, iron intake levels were not associated with a ≥5% weight loss risk in the past 6 months. When the relationships among scale scores were evaluated, a moderate negative correlation was found between GDS-15 and both MNA-SF and SMMT in participants with inadequate iron intake, while a weak negative correlation was observed between GDS-15 and SMMT in participants with adequate iron intake. In both groups, higher geriatric depression scores were significantly associated with lower cognitive function scores. In conclusion, inadequate dietary iron intake in older adults may negatively impact their nutritional status and appetite. Additionally, depression levels may be associated with both nutritional status and cognitive function. Accordingly, regular nutritional screenings should be conducted for older individuals, and those with inadequate iron intake should be evaluated in terms of appetite and malnutrition risk. Furthermore, the health of the elderly should be assessed holistically using a multidisciplinary approach.