Nakşî Ali Akkirmânî'nin Gavriyye'si (inceleme-metin)

Bu çalışmada 17. Yüzyılda Osmanlı coğrafyasında yaşamış mutasavvıf bir şair aynı zamanda Halveti şeyhi olan Nakşî Ali Akkirmânî'nin hayatı, eserleri, edebî kişiliği ve Gavriyye isimli mesnevisi incelenmiştir. Gavriyye, Kur'ân ayetlerinin sûfiler tarafından, marifet adını verdikleri ve manevi tecrübelere dayandırdıkları bilgiye dayalı olarak yorumlama mahiyetiyle kaleme alınan hacimli bir mesnevidir. Nakşî, yaşadığı dönemde özellikle tasavvufî içerikli şiirlerini, halkın anlayabileceği bir şekilde süslü ve sanatlı söyleyişlerden uzak sade ve akıcı bir üslupla kaleme almıştır. Kendine özgü sade ve didaktik üslubuyla halkı tasavvuf yoluyla bilgilendirerek onları eğitme yoluna giden Nakşî, dünya hayatının geçiciliğine vurgu yaparak ebedî mutluluğun nasıl elde edilebileceğinin yollarını eserinde öğretmeye çalışmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde Akkirmânî'nin yaşadığı dönemin sosyal, siyasi ve edebî durumu hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde müellifimizin hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri aktarılmış; ikinci bölümde Gavriyye'nin tanıtımı ve biçim özellikleri açısından incelenmesi yapılmıştır. Üçüncü bölümde eserin transkripsiyonlu metni bulunmaktadır. Çalışmanın sonunda ise sonuç bölümü ve çalışma hakkında genel bir değerlendirme yer almaktadır. Hazırlanan bu doktora teziyle Nakşî'nin Gavriyye mesnevisinin tespit ettiğimiz 16 nüshasından hareketle 5 tanesini esas alarak bir tenkitli metnini ortaya koyduk. Şiirlerinden hareketle de dinî ve tasavvufî yönünü ortaya çıkarmaya çalıştık.

In this study, the life, works, literary personality, and the mesnevi titled Gavriyye of Naqshi Ali Akkirmani, a mystic poet and Halveti sheikh who lived in the 17th century in the Ottoman territories, have been examined. Gavriyye is a voluminous mesnevi written in the manner of interpreting Quranic verses based on the knowledge Sufis call 'ma'rifa,' which is rooted in spiritual experiences. During his time, Naqshi wrote his poems, especially those with mystical content, in a simple and fluent style, far from ornate and elaborate expressions, in a way that the public could understand. With his unique simple and didactic style, Naqshi aimed to educate the public by informing them about the Sufi path. He emphasized the transience of worldly life and tried to teach in his work the ways to attain eternal happiness. In the introduction section of the study, information is provided about the social, political, and literary situation of the period in which Akkirmani lived. In the first chapter, the life, literary personality, and works of our author are presented; in the second chapter, an introduction to Gavriyye and an examination of its formal characteristics are provided. The third chapter contains the transcribed text of the work. At the end of the study, there is a conclusion section and a general evaluation of the study. With this doctoral thesis, we have produced a critical edition of Naqhsi's Gavriyye mesnevi, based on 5 out of the 16 manuscripts we identified. We have also tried to reveal his religious and mystical dimension based on his poems.