Deprem sonrası bir lisede öğrencilerin travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeyleri: Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesi örneği

Bu araştırma, Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesinde yer alan bir lisede öğrenim gören öğrencilerin deprem sonrası travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek ve her değişkeni etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla tanımlayıcı ve ilişki arayıcı olarak yapılmıştır. Evreni, Pazarcık Anadolu Lisesi’nde öğrenim gören 1007 öğrenci oluşturmuştur. Örneklem büyüklüğü, önceki benzer çalışmalardaki standart sapma değeri kullanılarak ve %95 güven düzeyiyle hesaplanmış; örnekleme 750 öğrenci dahil edilmiştir. Veriler, 2023 Kasım–2024 Ocak tarihleri arasında araştırmacı tarafından uygulanan Kişisel Bilgi Formu, Travma Sonrası Büyüme Envanteri ve Beck Umutsuzluk Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin analizi SPSS 22.0 programında yapılmıştır. Tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra Kolmogorov-Smirnov testi ile normal dağılım değerlendirilmiş; Student t testi, One Way ANOVA, Pearson korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon analizleri uygulanmıştır. Katılımcıların yaş ortalaması 13,98±1,22 olup, %62,9’u kadındır. Öğrencilerin %82,5’inin kronik hastalığı olmadığı, %90,9’unun ise psikiyatrik danışmanlık almadığı tespit edilmiştir. Deprem sonrası, öğrencilerin %28,4’ünün evinin orta hasarlı, %14,8’inin ağır hasarlı ve %13,2’sinin yıkıldığı belirlenmiştir. Öğrencilerin %48,0’inin yakın akrabasını kaybettiği ve %80,8’inin psikolojik destek almadığı saptanmıştır. Travma Sonrası Büyüme Envanteri puan ortalaması 65,44±14,64, Beck Umutsuzluk Ölçeği puan ortalaması ise 11,33±2,26 olarak bulunmuştur. TSBÖ alt boyutları arasında, "Başkaları ile İlişkiler" en yüksek puanı alırken, "Manevi Değişim" en düşük puan ortalamasına sahiptir. Sosyo-demografik faktörler ve deprem sonrası ev hasar durumu ile TSBÖ puanları arasında anlamlı farklar bulunmuştur. Psikiyatrik hastalığı olan öğrenciler, TSBÖ'de daha yüksek puanlar alırken, yakın kayıplar yaşayanlar da daha yüksek puanlar elde etmiştir. Travma sonrası büyüme ile umutsuzluk düzeyi arasında negatif yönlü, düşük düzeyde ancak anlamlı bir ilişki saptanmıştır (r=-0,213; p<0,05). Çoklu doğrusal regresyon analizine göre, travma sonrası büyümeyi yordayan en güçlü değişkenin psikiyatrik hastalık öyküsü olduğu, bunu yakın akraba kaybı ve evin hasar durumu değişkenlerinin izlediği belirlenmiştir. Umutsuzluk düzeyini yordayan başlıca değişkenler ise evin ağır hasarlı ya da yıkılmış olması ve psikolojik destek almama durumu olmuştur. Öğrencilerin TSBÖ düzeylerinin başkalarına ilişkin değişimle daha belirgin olduğu gözlemlenmiştir. Bu bulgular, afet sonrası psikolojik destek hizmetlerinin güçlendirilmesi gerektiğini ve okullarda travma odaklı yardım programlarının yaygınlaştırılmasının önemli olduğunu göstermektedir. Psikolojik rehberlik hizmetlerinin, öğrencilerin travma sonrası yaşadıkları zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olabileceği vurgulanmaktadır.

This study was conducted descriptively and correlationally to examine the relationship between post traumatic growth (PTG) and hopelessness levels among high school students in Pazarcık district of Kahramanmaraş province after the earthquake, as well as to identify factors affecting each variable. The population consisted of 1007 students attending Pazarcık Anatolian High School. The sample size was calculated using the standard deviation values from previous similar studies with a 95% confidence level, resulting in 750 students included in the sample. Data were collected between November 2023 and January 2024 by the researcher using a Personal Information Form, the Post-Traumatic Growth Inventory (PTGI), and the Beck Hopelessness Scale (BHS). Data analysis was performed with SPSS 22.0. Besides descriptive statistics, normality was assessed via the Kolmogorov-Smirnov test; Student’s t-test, One-Way ANOVA, Pearson correlation, and multiple linear regression analyses were conducted. The participants’ mean age was 13.98±1.22 years, and 62.9% were female. It was found that 82.5% of the students had no chronic illness, and 90.9% had not received psychiatric counseling. Post-earthquake, 28.4% of students’ homes were moderately damaged, 14.8% severely damaged, and 13.2% completely destroyed. Additionally, 48.0% had lost a close relative, and 80.8% had not received psychological support. The mean PTGI score was 65.44±14.64, and the mean BHS score was 11.33±2.26. Among PTGI subscales, “Relating to Others” had the highest mean score, while “Spiritual Change” had the lowest. Significant differences were found between socio-demographic factors, post-earthquake house damage status, and PTGI scores. Students with psychiatric illness scored higher on the PTGI, as did those who experienced close relative loss. A significant but weak negative correlation was observed between post-traumatic growth and hopelessness levels (r=-0.213, p<0.05). Multiple linear regression analysis identified psychiatric illness history as the strongest predictor of PTG, followed by close relative loss and house damage status. The main predictors of hopelessness were severe or complete house damage and lack of psychological support. Students’ PTG levels were more pronounced in the “Relating to Others” dimension. These findings highlight the necessity of strengthening post-disaster psychological support services and expanding trauma-focused intervention programs in schools. The importance of psychological counseling services in helping students cope with post-traumatic difficulties is emphasized.