Tarama ve Derleme Sözlüğü'nden hareketle güzellik kavram alanı üzerine bir inceleme

Bu çalışmada, XIII - XIX. yüzyıllar arasındaki eserlerin taranmasıyla oluşturulmuş Tarama Sözlüğü dolayısıyla Orta Türkçe devri ve Yeni Türkçe devri; 1932-1960 yılları arasında derleme yapılarak meydana getirilmiş Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğünden ötürü Modern Türkçe devrinde güzellik kavramını karşılayan ifadeler incelenmiş ve gruplandırılmıştır. Edebiyat eserlerini, yazıldıkları dönemden bağımsız değerlendirmemiz mümkün değildir. Her yazar yaşadığı toplumun kültürel ve siyasal gelişmelerinden izler taşır. Dolayısıyla vermiş olduğu ürünlerdeki söz varlığında da bu izleri bulmamız kaçınılmazdır. Bu bağlamda eserleri incelediğimizde, karşımıza çıkan söz varlığı, kültürel yaşamın çeşitliliğini ve ifade biçiminin zenginliğini göstermektedir. Halktan derlenen söz varlığı da halkın tahayyülündeki güzellik mefhumunu anlatmak için en önemli hazinelerdir. Ve bu malzemeler halkın kültürel özelliklerini de günümüze taşımaktadır. Kavram alanı, birbiriyle ilişkili ve birbirine yakın kavramların, eşanlamlıların, içinde düşünüldükleri, bilgilerin örgütlenerek organize edilmesini sağlama ve bilgileri bütün halinde aralarındaki ilişkilerin de görüldüğü alandır. Güzellik, estetik bir zevk, coşku, hoşlanma duygusu uyandıran nitelik; hüsün, okşayıcı söz veya davranış, iyilik; ahlak ve fikrî nitelikleriyle hayranlık uyandıran şey; güzel olan bir kimsenin niteliği anlamlarına gelmektedir. Biz de bu çalışmada kadın ve erkek güzelliğini tüm yönleriyle ele aldık. Her iki sözlüğün taranmasıyla toplam yirmi sekiz madde olarak güzelliğe etki eden unsurları sınıflandırdık. Tarama ve Derleme Sözlüğünde tespit ettiğimiz ortak güzellik unsurlarını on iki madde altında topladık. Sadece Tarama Sözlüğünde olanları yedi; sadece Derleme Sözlüğünde olanları dokuz madde olarak belirledik.

In this study, because of the Tarama (Scanning) Dictionary created by scanning the works between XIII and XIX centuries, the Middle Turkish and the New Turkish period has been formed by compiling between 1932 and 1960 and, because of the Derleme (compilation) Dictionary from the Turkish Public Dialect, the expressions that meet the beauty concept in the modern Turkish period are examined and grouped. It is not possible for us to evaluate literary works independent from the period in which they were written. Every single author bear the traces of the cultural and political developments of the society in which s/he lives. Therefore, it is inevitable to find these traces in the vocabulary of the products it gives. In this context, when examining the works, the vocabulary that we encounter shows the vocabulary, the diversity of cultural life and the richness of expression. The vocabulary compiled from the public is the most important treasure to describe the beauty concept in the imagination of people. And these materials carry the cultural characteristics of the people to the present. The conceptual fieldis the one where the concepts related and close to each other, synonymous, the organization of the information in which they think to be included in the synonymous, and the relations between them as a whole. Beauty means an aesthetic pleasure, enthusiasm, nature stirring a sense of enjoyment; niceness, soft word or behaviour, goodness; admirable due to moral and intellectual features; and a beautiful person. We have discussed all aspects of the beauty of women and men in this study. By scanning both dictionaries, we categorized the factors affecting beauty as a total of twenty-eight items. We have gathered the common beauty factors which we identified in the Tarama (Scanning) and Derleme (Compilation) Dictionary under twelve items. We have identified seven items just in the Tarama (Scaning) Dictionary and nine items in the Derleme (Compilation) Dictionary.