Yaşlı bireylerin ilaç kullanımı konusunda bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi

Sağlık hizmetlerinde yaşanan gelişmelerle, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de yaşlı nüfus oranı artmıştır. Yaşlı bireylerde kronik hastalıkların yaygın görülmesi, ilaç tüketiminin de yüksek olmasına neden olmaktadır. Araştırmada, bir aile sağlığı merkezine kayıtlı yaşlı bireylerin ilaç kullanımına yönelik bilgi düzeyi ve tutumlarını belirlemek ve bu konuda farkındalık oluşturmak amaçlamıştır. Tanımlayıcı tipteki çalışmanın örneklemini, Bozkır Mehmet Öz Aile Sağlığı Merkezi Aile Hekimliği birimlerine kayıtlı, araştırmaya katılmaya istekli 334 yaşlı oluşturmuştur. Araştırma verileri, sosyodemografik özellikler ve ilaç kullanımı konusunda bilgi ve tutumlarını içeren anket formu kullanılarak toplanmış, SPSS 27.0 istatistik programına aktarılmış ve uygun istatistiksel analiz teknikleri ile değerlendirilmiştir. Katılımcıların yaş ortalaması 72,6 ± 7,2 yıl olarak belirlenmiş olup, %58,4’ünü kadınlar oluşturmaktadır. Katılımcıların %79,4’ü ilkokul ve altı eğitim düzeyine sahipken, %70,4’ü evli, %90,7’si ise orta gelir düzeyinde yer almaktadır. Tüm katılımcıların (%100) sağlık güvencesi bulunmakta olup, %82,0’si eşi ve/veya çocuklarıyla birlikte yaşamaktadır. Katılımcıların %37,7’sinin ailesinde en az bir sağlık çalışanı bulunmaktadır. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu (%87,1), kendi sağlık durumlarını “orta” düzeyde olarak belirtmiştir. Katılımcıların %17,7’si hastalandıklarında evde mevcut olan ilaçları kullandığını belirtirken, %70,7’si ilk olarak aile sağlığı merkezine başvurduğunu ifade etmiştir. Ayrıca, katılımcıların %67,7’si yalnızca hastalandıklarında doktora gittiklerini beyan etmiştir. Katılımcıların %99,4’ünün en az bir kronik hastalığa sahip olduğu belirlenmiş olup, en yaygın kronik hastalık hipertansiyon olarak saptanmıştır. Ayrıca, katılımcıların %49,8’i günde dört veya daha fazla ilaç kullanmaktadır. İlaç kullanımına ilişkin bilgi ve tutum puanı ortalamaları sırasıyla 8,45 ± 2,80 ve 30,60 ± 4,57 olarak bulunmuştur. Bilgi puanları ile tutum puanları arasında pozitif yönde, istatistiksel olarak anlamlı ve mükemmel düzeyde bir korelasyon tespit edilmiştir (r = 0,924, p <0,001). Bireylerin ilaç kullanımı konusundaki bilgi düzeyleri artıkça, tutum düzeylerinin de yükseldiği belirlenmiştir. Çalışmamızda; yaşlı bireylerin ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve tutum puanları ile yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, medeni durum, gelir düzeyi, birlikte yaşadıkları kişiler, ailede sağlık çalışanı bulunması, kendi sağlık durumları, düzenli doktor kontrolüne gitme durumu, kronik hastalık varlığı ve sürekli kullanılan ilaç sayısı değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı farklar saptanmıştır (p <0,05). Sonuç olarak, bu çalışmada yaşlı bireylerin ilaç kullanımıyla ilgili bilgi ve tutum düzeyleri değerlendirilmiş ve bu konuda bireylerde farkındalık oluşturulmuş olup, elde edilen bulgular yaşlı nüfusun ilaç kullanım alışkanlıklarının iyileştirilmesine yönelik eğitim programlarının geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

Due to advancements in healthcare services, the proportion of the elderly population has increased in Turkey, as it has globally. Since chronic diseases are common among the elderly, drug consumption is also quite high. The aim of the study was to determine the knowledge and attitudes of elderly individuals enrolled in a family health center regarding drug use and to raise awareness on this issue. The sample of this descriptive study consisted of 334 elderly individuals who were registered with the Family Medicine units of Bozkır Mehmet Öz Family Health Center and who were willing to participate in the research. The research data were collected using a questionnaire that included sociodemographic characteristics as well as information and attitudes regarding drug use. The data were then transferred to the SPSS 27.0 statistical software and analyzed using appropriate statistical analysis techniques. The mean age of the participants was 72.6 ± 7.2 years. Of the participants, 58.4% were women, 79.4% had a primary school education or lower, and 70.4% were married. A majority (90.7%) reported having a moderate income level, and all participants (100%) had health insurance coverage. Additionally, 82.0% were living with their spouse and/or children, and 37.7% had a family member working in the healthcare sector. Regarding perceived health status, 87.1% described their health as moderate. When ill, 17.7% reported using drug already available at home. The first healthcare facility visited by 70.7% of the participants when experiencing illness was a family health center. Furthermore, 67.7% stated that they visited a doctor only when they were ill. Almost all participants (99.4%) had at least one chronic disease, with hypertension being the most commonly reported condition. It was also determined that 49.8% used four or more drugs per day. The mean scores of participants’ knowledge and attitudes regarding drug use were found to be 8.45 ± 2.80 and 30.60 ± 4.57, respectively. A perfect, statistically significant positive correlation was found between knowledge scores and attitude scores (r = 0.924, p <0,001). It was determined that as individuals’ knowledge about drug use increased, their attitude scores also improved. In our study, significant differences were found between elderly individuals’ knowledge and attitude scores and the variables of age, gender, education level, marital status, income level, cohabitants, presence of healthcare workers in the family, health status, regular doctor visits, presence of chronic disease, and the number of drugs regularly used (p <0.05). In conclusion, this study evaluated the knowledge and attitudes of elderly individuals regarding drug use and raised awareness on the subject; the findings may contribute to the development of educational programs aimed at improving medication use habits among the elderly population.