Gazzâlî’nin yönetim anlayışında hadis ve sünnet kültürünün etkisi

Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed el-Gazzâlî, Horasan vilayetinin Tus şehrinde doğdu. Kendi beldesinde, Cürcan ve Neysabur’da öğrenim gördü. Sonra Bağdat’a gitti ve Selçuklu veziri Nizamülmülk ile tanıştı. Yaşadığı dönemde Abbasi hilafeti ile Selçuklu devletinin karşılaştığı en büyük problem Şîî-İsmailî propagandaydı. Bu propagandanın merkezi, Fatımilerin kurduğu Ezher Üniversitesiydi. Gazzâlî, toplumla ilgilenen ve devlet idarecileriyle içli dışlı olan bir alimdi. Nizamülmülk onu, Nizamiye Medresesine baş müderris olarak tayin etti. Gazzâli, toplumda, siyaset, yönetim ve uluslar arası ilişkiler alanında ortaya çıkan problemlere çözüm bulmaya çalıştı. Devlet yöneticilerine yardım etti, tavsiyelerde bulundu ve –gerektiğinde- onları eleştirdi. Fıkıh, tasavvuf, kelam ve felsefe alanında bir çok eser vermiştir. Sanki o, devrinin ansiklopedisi gibiydi. Ancak Gazâli’nin eserlerini incelediğimizde, hadis alanında telif edilmiş müstakil bir kitabını görmüyoruz. O, hadislerin senedlerini zikretmez ve sıhhatine önem vermez. Hadislerden hadisçilerin değil sufilerin yaklaşımıyla yararlanır. Hadis ilmindeki eksikliğini kendisi de itiraf etmiştir. Bununla beraber onun etkisi, ilmi ve sosyal çevrelerde günümüze kadar devam etmiştir.

Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad al-Ghazali was born in Tus in Khorasan. He studied in his country and Gurgan and Nishapur. He then traveled to Baghdad and get to know the Seljuk minister Nizam al-Mulk. The biggest problems faced by the Abbasid Caliphate and the Seljuk State was the Ismaili Shia propaganda. The center of this propaganda was Azhar University, established by the Fatimids. Al-Ghazali is a scholar that take an interest with the community and mingled with men of the state. Nizam al-Mulk appointed him as a chief professor to Nizamiyyah Madrasa. Al-Ghazali tried to find solutions to problems that have emerged in society and in the field of politics, administration and international relations. He helped the men of the State and advised and criticized them. He had great scholarly effort in fiqh (Islamic jurisprudence), mysticism, theology and philosophy. He was an encyclopedic scholar of his time. But if we look at the works of Ghazali, we do not find a book dedicated to the hadith science. He does not mention the isnads (name of narrators of the hadiths), and does not give importance to the authenticity of hadiths. He deals with hadiths according to the methods of Sufis and not according to the approach by the muhaddits. And he also admitted his weakness in the field of Hadith. However, his impact continues in many academic and social environments to this day.

ولد أبو حامد محمد بن محمد الغزالي في مدينة طوس من أعمال خرسان. درس في بلده وفي جرجان ونيسابور. ثم سافر إلى بغداد وتعرف على الوزير السلجوقي نظام الملك. وكانت الدعوة الشيعية الإسماعيلية في عهده من أكبر المشاكل التي واجهتها الخلافة العباسية والدولة السلجوقية. وكان مركز هذه الدعوة الجامع الأزهر الذي أنشأه الفاطميون. والغزالي عالم اشتغل بأمور المجتمع واختلط برجال الدولة. عينه نظام الملك أستاذا مشرفا على المدرسة النظامية. وحاول الغزالي أن يجد حلولا للمشاكل التي ظهرت في المجتمع وفي مجال السياسة والإدارة والعلاقات الدولية. وساعد رجال الدولة ونصحهم ونقدهم. كان له جهد كبير في الفقه والتصوف وعلم الكلام والفلسفة. فكأنه كان دائرة معارف عصره. ولكننا إذا تتبعنا مؤلفات الغزالي لا نجد منها كتابا خاصا في علم الحديث. ولم يذكر أسانيد الحديث ولم يهتم بصحته. وكان يتعامل مع السنة النبوية وفق منهج الصوفيين لا منهج المحدثين. ويعترف بضعف قدرته .في علم الحديث النبوي. ومع ذلك يستمرتأثيره في كثير من الأوساط العلمية والاجتماعية حتى يومنا هذا